Israël onder de volkeren

113

De rabbijnen werden door den koning benoemd en hadden de rechtspleging in handen. Geen wonder, dat onder dergeljjke gunstige omstandigheden de Joodsche wetenschap bloeide; de Talmudstudie steeg tot een hoogte, die aan den tijd van Rasjie en de Tosafisten herinnerde. Iedere stad van beteekenis had haar Talmudschool (ישיבה); de geleerden werden als

T 5 ׳

vorsten geëerd en de leerlingen vonden in de huizen der gemeenteleden liefderijke verzorging. Jaarlijks kwamen de vertegenwoordigers uit de vier provinciën van Polen bij elkander, om gezamelijk de belangen van het Jodendom te bespreken. Deze vergadering heette de Synode der vier landstreken (ו^ד ארב^ ארצ1ת) en werd te Lublin of te Jaroslawgehouden.

Drie Talmudgeleerden. Behalve den reeds vroeger genoem-den R. Mozes Isserles heeft het Poolsche Jodendom van dien tijd drie mannen opgeleverd, die onder de Talmudgeleerden een eere-plaats innemen. Het zijn R. Salomo Lurja (S'T^TW)» R• Samuel Edels (מהרש״א) en R. Meïr Lublin (D’TlD)• Deze geleerden hebben zich verdienstelijk gemaakt door tekstverbeteringen in den Talmud aan te brengen en moeilijke plaatsen in Talmud en Tosafoth te verklaren. Vooral de verklaring van R. Meïr munt uit door helderheid en bewijst hierdoor ook aan eerstbeginnenden goede diensten.

Vervolgingen. Het was den Joden evenwel ook in Polen niet vergund, rustig te blijven arbeiden en studeeren. In 1648 ontstond er een bloedige strijd tusschen de Kozakken uit Zuid-Rusland en de Polen; voor de Joden, die den Polen trouw bleven, had dit zeer treurige gevolgen. Onder hun hoofdman Chmelnitzki vielen de woeste Kozakken op de Joden aan en hielden afgrijselijk onder hen huis. Geheele gemeenten werden meedoogenloos vernietigd ; te Wilna, Nemirow, Lemberg en vele andere steden bleef geen Jood over; mannen, vrouwen en kinderen werden op de meest barbaarsche wijze vermoord. Dit

Staal, Geschiedenis der Joden.    8