Israël onder de volkeren

112

geschiedde hetzelfdeteCremonamet 12000Joodsche geschriften. Wel kregen de Joden later weer verlof, hun boeken te drukken, maar voortaan moest ieder geschrift eerst aan een censuur of onderzoek van wege de Kerk onderworpen worden en wat de Kerk niet beviel, werd geschrapt. Nog meer vernederingen moesten de Joden dulden; vooral paus Paul IV Caraffa verbitterde hun het leven. Zij mochten in ’t vervolg slechts in ghetto’s wonen en nergens meer dan één Synagoge bezitten; ook werd hun de uitoefening der geneeskunde verboden. Alleen de handel in oude kleeren werd hun toegestaan en aan hun gewaad moesten zjj kleurige kenteekenen dragen. Eindelijk verdreef Pius V hen in 1568 uit den Kerkdijken Staat.

Azarja de Rossi (1511—1578). Te midden van deze ellende leefde een merkwaardig geleerde, Azarja de Rossi, die zich met geschied- en letterkundige studiën bezighield. Zooalsmeer groote mannen, werd hjj door zijn tijdgenooten niet genoeg gewaardeerd; eerst in latere tijden heeft men ingezien, dat Azarja de R0B8i een eereplaats onder de geleerden Israels toekomt. In zjjn meesterwerk מא1ר ^ינים (het licht der oogen) heeft hjj

beginselen ontvouwd, die voor de beoefening der Joodsche geschiedenis en letterkunde van het hoogste belang geworden zjjn.

Bloei der Talmudstudie. Reeds in de Middeleeuwen was Polen een veilig toevluchtsoord voor Joden, die in andere landen verdrukt en verjaagd werden. Ook in den nieuwen tjjd was de maatschappelijke toestand der Joden in Polen zeer gunstig, alhoewel zij geen staatkundige rechten hadden; zjj vormden den middenstand der bevolking en genoten als landbouwers, werklieden en groothandelaars een groote mate van welstand.