De Lafaard

44

ring van de bassen, de baritons en de tenors, zongen ze het lied ten einde, maatvast, muzikaal, met het bijbehoorende gevoel, alsof ook dit op commando geschiedde.

De trein stond stil. Er was geen geloop, er was geen fluiten van de machine. Het station was leeg; op behoorlijke afstanden stonden groote ketels met warme soep, de wagons gingen open, de soldaten traden, als door een mechaniek bewogen, op het perron in het gelid, de onderofficieren haalden tegelijkertijd uit een houten kokertje een thermometer, staken hem in de soep, namen den warmtegraad op, de eetblikken werden gevuld en iedere soldaat had vier minuten om z’n blikken ketel leeg te lepelen en het scheen wel, of ook het aantal happen te voren vastgesteld was.

De trein ging weer weg op de minuut en er was geen rupioer vernomen, geen luid bevel gegeven en de portieren klapten dicht, alsof ze door één zelfde veer waren bewogen.

Claus zat weer in gepeinzen. Dit was dus het begin van den oorlog. Oorlog, Oorlog! Hij moest het woord in zichzelf herhalen, om zich goed rekenschap te geven van de beteekenis. Dit was dus het begin. Zou dat nu zoo blijven voortgaan, van trein tot trein, van station tot station, als levenlooze voorwerpen vervoerd, neen verladen, om ten slotte ginder, in het vijandelijk land, te worden geplaatst op een post en daar te schieten op andere menschen, die ergens ver weg moesten zijn, alsof op een levenlooze schijf werd geschoten? Het scheen wel, alsof men het moordenaarsbedrijf, want dat was hem, Claus, den oorlog toch, zóó had gesystematiseerd, dat ook het persoonlijk geweten was omgezet in een communeel geweten. Men zondigde