Gij zult niet dooden!

26

naar voedsel en steenkool. Diep in ’t ingewand der aarde groeven zij zich in, opdelvende de oude, verkoolde wouden, voorraadschuur uit het verre verleden, zoekend naar steen en metaal. Zij leerden de luchten doorijlen en in vonken taal spreken midden op den oceaan. Wereld-deelen ruilden hun oogsten en volkeren stuurden elkaar tot over den oceaan hulptroepen om de oogsten binnen te halen. De natuurkrachten werden getemd en tot gewillige dienaars van het menschelijk intellect gemaakt.

Het mocht niet baten. Aanschouwen wij de zelfvernietiging der Europeesche volken onderling, zooals eenmaal de groote dieren van vóór den zondvloed, toen de zonnewarmte afnam, de aarde afkoelend inkromp, elkaar doodden, stierven aan den verschrompelden boezem van Gaë, die niet langer melk in de borsten droeg? Is de razernij, waarmede duizende jongelingen de borst zetten voor de mondingen der machine-geweren, de instinctieve overgave aan het besef, overbodig, te veel op deze wereld te zijn, uiting van verlangen naar een wereld van minder zwaren levensstrijd? Want wat hier onder onze oogen geschiedt, is geen heldenmoed meer. Deze wallen van gedoode soldaten, met hun lichamen de dekking vormend voor de anderen, die de tegenstanders zullen dooden, zijn symbolen van radeloosheid.

Het is een volkeren-zeZ/moord.

Tegenstanders — geen vijanden. Er zijn geen vijanden in dezen wereldoorlog. Er is onder ons, koelhoofdige Nederlanders, met onze oude beschaving van kustvolk, dat veel landen bereisde en veel volken leerde kennen en begrijpen, niet één, die partij kan kiezen.

Brittanje, dat is de krijtrotsindenoceaan, hethartzwart,