Opgedoken

Als jongetje benijdde ik de christelijke kinderen om het Kerstfeest. Mijn ouders legden me uit waarom we dit feest niet vierden, zoals ik dat wel kende van Jom Kippoer (Grote Verzoendag), Pesach (joods Pasen) of Soe-kot, het vrolijke Loofhuttenfeest. Voor ons was Jezus van Nazareth niet de Messias, waarop gehoopt wordt. Wij waren joden.

Omdat wij christelijk personeel hadden, waren er op Kerstavond toch cadeautjes. Voor Vera en mij lagen ze onder een met kaarsen verlichte kerstboom. Ernaast stond voor allebei een bord met kruidkoek en marsepein.

Vera ging al naar school. Samen met mijn moeder woonden we daar het prachtige Kerstfeest bij. Omdat het een meisjesschool was, zongen in het koor ook alleen maar meisjes. Onder hen die vooraan stonden op het toneel, keek ik vooral naar een vriendinnetje van mijn zusje. Dora droeg een witte jurk en leek op een engel.

In latere jaren, toen ik al lang zelf op school zat, hield het Kerstfeest voor mij een bijzondere aantrekkingskracht.

Omdat het Kaiser-Friedrich-Gymnasium, waar ik sinds de herfst van 1909 op school zat, een behoorlijk eind lopen was van ons huis in de Mommsen-strasse, reed ik met de trein van station Charlottenburg naar de volgende halte, station Savignyplatz.

Vanuit de trein keek ik nieuwsgierig de huizen in, die tijdens de rit langs gleden en liet mijn fantasie de vrije loop: Wat zou er zich daarbinnen allemaal afspelen? Ik vond het altijd heel speciaal als er overal in de huiskamers feestelijk versierde kerstbomen stonden te pronken.

Maar toen woonden we al niet meer in de wijk, waar ik was opgegroeid en waarvan ik maar moeilijk afscheid kon nemen.

Geboren werd ik op 25 augustus 1901 in de Winsstrasse 3, één van de oudste straten in Berlijn Prenzlauer Berg. Nauwelijks twee jaar eerder, op 2 november 1899, was ook mijn zusje Vera hier ter wereld gekomen.

In 1903 gingen we aan de Friedrichshain 25 wonen, in dezelfde wijk.

Pal naast ons huis stond een brouwerij en er tegenover lag een park. Bei-