Opgedoken

Euer, die Ihr da liegt im Schützengraben,

Gedenken wir bei Tag und Nacht.

Drum sollt Ihr gar schöne Sachen haben.

Wir wissen dass dies euch Freude macht.

Es wird alles so gepackt mit Liebe,

Bücher, Zigarren, Hemden sind stets für euch bereit. Drum teilt den Feinden mächtige Hiebe,

Damit sie wissen, dass Ihr Deutsche seid.

Aan jullie die in de loopgraven verblijven, Denken wij alle dagen en alle nachten. Daarom moeten jullie mooie spullen krijgen. Wij weten zeker dat jullie daarop wachten.

Alles liefdevol voor jullie ingepakt,

Boeken, sigaren, hemden o zo fijn.

Maak van de vijand maar gehakt.

Zodat ze weten dat jullie Duitsers zijn.

Hoe langer de oorlog duurde, hoe meer ons aanvankelijke gejuich verstomde. Berichten over Duitse overwinningen werden zelden meer gehoord. En zo nam ook het aantal schoolvrije dagen af. In plaats daarvan werd de winter-vakantie verlengd. Gebrek aan steenkool dwong de regering tot die stap. De gevolgen van de oorlog op het leven van alledag werden in toenemende mate merkbaar. Begin 1915 gingen levensmiddelen op de bon. Eerst werd brood gerantsoeneerd, later ook melk, eieren en andere levensmiddelen.

Uit voorzorg huurde mijn vader een stukje grond in een complex van tuinhuisjes aan de Lietzensee in Charlottenburg, dat we gemakkelijk te voet konden bereiken. We pootten aardappels en verbouwden tomaten en aardbeien. Mijn vader bouwde zelfs een heel mooi huisje, dat hij groen-wit verfde. Als vertegenwoordiger bij een stoffenbedrijf was hij niet gewend aan zwaar lichamelijk werk en met zijn vijftig jaar had hij teveel hooi op zijn vork genomen. Hij kreeg last van zijn hart. Reden om zijn administratieve werkzaamheden die hij als vrijwilliger deed voortijdig te beëindigen. Hij deed dit additionele werk als een soort vervangende burgerplicht.