Opgedoken

Toch tekende zich spoedig af, dat wij valse verwachtingen hadden. In Frankrijk kwam het Duitse leger tot staan. Een doorslaggevende overwinning, werd nergens behaald, noch in het westen, noch in het oosten. Het hielp ook niet, dat eind oktober 1914 Turkije aan de kant van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije ging meevechten.

Toen die verkeerde inschatting over de duur van de strijd duidelijk werd, bepaalden de rabbijnen van onze gemeente, dat mijn barmüsva en die van twaalf andere jongens op Tweede Kerstdag 1914, die op een sjabbat viel, zou worden gevierd. Dat was een grote uitzondering. Het was niet vaak voorgekomen, dat zoveel jongens op een en dezelfde sjabbat barmüsva werden.

Ik werd samen met mijn klasgenoot, Hans Wartenberger, hierop voorbereid door rabbijn Dr. Bergmann, die ook de dienst leidde. ‘Oberkantor’ Magnus Davidsohn, befaamd om zijn mooie stem, was de voorzanger. In de synagoge verdrongen zich onze familieleden en kennissen. Ieder van ons sprak om de beurt de zegenspreuk, de beracha uit, terwijl wij het Sjema Jisraël (Hoor Israël) samen zongen.

Thuis gaven mijn ouders ter ere van mij een lunch, waar ik voor het eerst in mijn leven een toespraak hield. Ik bedankte mijn ouders, Max en Clara Lebram, voor alles wat ze tot nu toe voor Vera en mij hadden gedaan. Mijn grootmoeder, Emilie Behrendt en al haar zoons, de broers van mijn moeder, waren naar mijn barmüsva feest gekomen, ook heel veel neven, waaronder Erich Behrendt, mijn lievelingsneef.

Op dat moment was van al mijn mannelijke familieleden die qua leeftijd hiervoor in aanmerking kwamen, alleen Felix Behrendt, de jongste broer van mijn moeder en vader van Erich, opgeroepen. De twee oudste broers, Alfred en Siegfried, hadden hun dienstplicht in vredestijd vervuld.

Voor oom Felix, maar ook voor mijn lievelingsleraar Wilhelm Krause, die zoals veel andere leraren van onze school onder de wapens waren geroepen, schreef ik als dertienjarige mijn eerste gedicht. Ik voegde het bij de Liebesgaben die we ’s middags na schooltijd inpakten, om ze vervolgens aan leraren, scholieren of familieleden te sturen, die aan het front of elders dienst deden. Het geld en de cadeaus waaruit deze Liebesgaben bestonden, haalden we op bij de thuisblijvers.