Opgedoken

avonds naar de nabijgelegen Gervinusstrasse dichtbij het station Charlot-tenburg. Daar had ik afgesproken met leeftijdgenoten om te demonstreren hoe trots we op Duitsland waren. Uit wraak en teleurstelling over het feit dat Engeland tegen ons ten strijde trok, begroetten wij elkaar met de kreet: “Laat God Engeland straffen!” Ik liep gearmd met een elfjarig Amerikaans meisje, dat Gladys Hill heette. Haar ouders hadden de kant van Duitsland gekozen. We hoopten erop, dat we zowel Amerika als Japan tot onze bondgenoten mochten rekenen. Een paar jongens droegen een Japanner op hun schouders en juichten hem toe.

We verkeerden in een soort feestroes. Duitse overwinningen die elkaar de eerste weken snel opvolgden, werden bejubeld. Nog voordat anderen er iets van wisten, bracht mijn vriend Hans Salomon mij telefonisch op de hoogte van de jongste ontwikkelingen. Hij kreeg het nieuws uit de eerste hand. Zijn vader was aandeelhouder van de nationaal gezinde krant Berli-ner Lokal-Anzeiger.

Ook op school was iedereen in staat van oorlogseuforie. Ik zat in de derde klas van het Kaiser-Friedrich-Gymnasium en keek jaloers naar de jongens in de hoogste twee klassen die zich vrijwillig meldden voor het leger. Ik was nog te jong om voor het vaderland ten strijde te trekken.

Op 25 augustus vierde ik mijn dertiende verjaardag. Volgens joodse traditie is dat het tijdstip waarop een jongen religieus gezien meerderjarig wordt. Vanaf dat moment is hij zelf verantwoordelijk voor het nakomen van de joodse voorschriften en voor zijn hele doen-en-laten. Tot die tijd droegen zijn ouders die verantwoordelijkheid. Bij het barmitsva feest wordt hij als volwaardig lid in de joodse gemeenschap opgenomen en mag zichzelf barmitsva noemen, zoon van de opdracht. Mijn feest, dat naar joods gebruik op een sjabbat kort na mijn verjaardag had moeten vallen, werd uitgesteld als gevolg van de spannende tijd. Niemand geloofde, dat de oorlog langer dan drie maanden zou duren.

De gebeurtenissen aan het front hielden me voortdurend bezig. Van 26 tot 30 augustus vond de Slag om Tannenberg in Oost-Pruisen plaats. Nadat tevoren het Russische leger was opgerukt tot in de buurt van Königsberg (tegenwoordig Kaliningrad) werd het in deze strijd door de Duitse eenheden verslagen onder het commando van de generaals Erich Ludendorff en Paul von Hindenburg. Uit de strijd van 6 tot 15 september rond de Mazuri-sche Meren kwamen de Duitse troepen opnieuw als helden tevoorschijn.

Na elke overwinning kregen we een dag vrij van school, wat ons enthousiasme verdubbelde.