Opgedoken

In het Berlijnse Café Grunewald werd die zondag verhit gediscussieerd. Het was 29 juni 1914. In extra krantenedities werd melding gemaakt van de in Sarajevo plaatsgevonden aanslag op de troonopvolger van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie. Gavrilo Prinzip, een negentienjarige gymnasiast, had aartshertog Frans Ferdinand en zijn vrouw Sophie met twee schoten om het leven gebracht.

Onder de gasten in het café bevonden zich ook het echtpaar Zeimann, vrienden van mijn ouders, onze familieleden de Sonnenberg’s en ons gezin. Ik was bijna 13, twee jaar jonger dan mijn zus Vera en ik luisterde heel aandachtig naar wat de volwassenen met elkaar bespraken.

“Dat draait op een oorlog uit”, voorspelde de heer Zeimann, “die Duitsland gaat verliezen!”

Ik achtte deze voorspelling, na alles wat ik tijdens de geschiedenislessen had geleerd, volstrekt onmogelijk. Mijn geloof in Duitsland was zo onvoorwaardelijk, dat ik de heer Zeimann deze uitspraak bijna kwalijk nam. Waren de eerste woorden van ons volkslied niet: “Deutschland, Deutschland über alles”?

Vol spanning volgden we de weken daarna het verloop van de gebeurtenissen. Op 23 juli stelde Oostenrijk-Hongarije aan Servië een ultimatum, dat mede schuldig werd verklaard aan de aanslag in Sarajevo. Op 28 juli volgde de oorlogsverklaring. Duitsland, een trouwe bondgenoot van Oostenrijk, verklaarde op 1 augustus Rusland de oorlog, dat gemobiliseerd was om Servië terzijde te staan.

De Duitse oorlogsverklaring aan het adres van Frankrijk op 3 augustus werd een dag later beantwoord door Engeland. Engeland, dat met Frankrijk en Rusland de zogenaamde ‘Triple Entente’ vormde, verklaarde Duitsland de oorlog.

“De huidige jeugd”, zei mijn vader tegen mij, “staat aan het begin van een belangrijk tijdperk!”

Ik geloofde hem onvoorwaardelijk, want zo dacht ik er zelf ook over.

Vanuit de Mommsenstrasse, waar wij sinds 1909 woonden, ging ik ’s