Opgedoken

tus 1939 waren Duitsland en de Sovjet Unie officieel ‘bevriend’ en reizen naar Leningrad, Moskou of andere Russische steden was toegestaan.

Als gevolg daarvan waren onze familieleden van plan een ‘culturele reis’ naar Moskou te maken en dan met de Transsiberische Spoorlijn naar Wla-diwostok en vervolgens per boot verder naar Japan. Hun uiteindelijke doel was Seattle aan de Amerikaanse westkust.

Het plan klonk avontuurlijk, maar het was voor ons een geruststelling, dat ze hun vrijheid tegemoet gingen. En opnieuw was ik mijn goede vriend Heinz Mottek innig dankbaar. Via zijn moeder had hij in zijn nieuwe vaderland, de Verenigde Staten, gehoord, dat mijn familieleden het heel moeilijk hadden. Hij had ervoor gezorgd, dat ze de benodigde papieren kregen. Dat was alleen maar gelukt, doordat hij zich persoonlijk voor hen garant had verklaard. Zonder Heinz Mottek waren mijn familieleden Berlijn niet meer uitgekomen.

Na de capitulatie nam ik de draad weer op en ging naar mijn werk. Het leven hernam zijn loop, zowel zakelijk als sociaal. We gingen weer op bezoek bij vrienden en kennissen en bleven slapen om het uitgaansverbod te omzeilen.

In de zomervakantie gingen we twee weken naar Zandvoort aan zee. De aanblik van Duitse soldaten die er ook hun vakantie doorbrachten, temperde onze feestvreugde.

Op 14 juni was de Duitse Wehrmacht Parijs binnen gemarcheerd en had de Fransen tot een wapenstilstand gedwongen, waardoor grote delen van het land onder Duitse bezetting vielen. Het gebied dat overbleef kreeg onder de regering Vichy zelfbestuur.

Ik griezelde ervan. Aanvankelijk hielden de Duitsers zich rustig, zowel in Zandvoort als Amsterdam. Ze beschouwden de Nederlanders als een ‘Germaans volk’ en niet als minderwaardig.

In het eerste halfjaar onder Arthur Seyss-Inquart, de door Hitler benoemde ‘Reichskommissar’ voor Nederland, beperkten zich de maatregelen tegen joden tot een paar verordeningen, die voor ons, Duitse emigranten niet golden.

Wij waren inmiddels lid geworden van de ‘Liberaal Joodse Gemeente’, die pas in het begin van de jaren dertig was opgericht. Ze beschikte niet over een eigen synagoge, zodat er voor de Hoge Feestdagen Rosj Hasjana en Jom Kippoer (Joods Nieuwjaar en Grote Verzoendag), een zaal moest worden