Opgedoken

Een paar dagen later ging ik tussen de middag naar het joodse restaurant Friedmann in de Jerusalemer Strasse, waar ik wel vaker kwam. Daar ontmoette ik mijn drie voormalige chefs van de confectiebedrijven waar ik in de jaren twintig had gewerkt: de heren Walder van Cohn, Walder & Co., Salo Wolf van Katscher, Krause & Co. en Georg Kempe van Cohen & Kempe. Ik deed verslag van datgene wat ons was overkomen. Ze luisterden gespannen.

We waren heel erg ongerust. Hoe ver zouden de nationaalsocialisten nog gaan? Wat hing ons boven het hoofd? De angst voor een pogrom was overal voelbaar.

Tot dat moment had mijn optimisme steeds de overhand gehad: ik geloofde vast, dat dit duivelse regime zou vallen en dat alle onmenselijkheid zou verdwijnen. Dat was nu over. Slechts één vraag beheerste me: hoe komen we hier weg. Ik was vast besloten elke kans aan te grijpen.

Niet lang daarna kreeg ik bezoek van een Nederlandse confectiefabri-kant, Hans Buki. “Heeft u belangstelling om naar Nederland te verhuizen en als confectionair bij mij te komen werken?”, vroeg hij mij recht op de man af.

“Hoeveel kunt u mij betalen?”

“Driehonderd gulden per maand. Meer kan ik niet missen.”

Dat was bijna een belediging. Reeds aan het einde van de jaren twintig had ik in een vergelijkbare baan een veelvoud verdiend. Maar omdat ik wist, dat Ursel en ik slechts een verblijfsvergunning zouden krijgen als ik kon laten zien, dat ik een vaste aanstelling had, ging ik accoord.

“De Nederlandse overheid is terughoudend met het honoreren van aanvragen”, lichtte Hans Buki toe. “De zorg, dat ongewenste asielzoekers de staat financieel tot last zouden kunnen zijn, is groot. Sinds de ‘Anschluss’ (annexatie) van Oostenrijk is het heel erg geworden. Iedere vluchteling, die niet in rechtstreeks levensgevaar verkeert, geldt als ‘ongewenst’. We hebben een bevestiging nodig van uw buitenlandse klanten, dat uw ontwerpen