In Depot

van de uitputting, die de aanhoudende onzekerheid van haar lot heeft teweeggebracht: wallen onder de ogen, afgematte trekken. En toch is alles relatief. Vanmiddag een Jood gesproken, die pas uit Vught is teruggekomen. In Vught waren bij het appèl de mannen opgeroepen met Portugese voorouders onder voorspiegeling, dat zij naar Portugal zouden worden getransporteerd. Hij had zich, ofschoon hij met de Portugezen niets uitstaande had, gemeld: hij wilde uit de hel van Vught weg. De gehele dag klinkt daar het ‘Los, los!’ met de stok en de karabijn op de achtergrond, zoals in een concentratiekamp. Hij kwam met gemengd-gehuwden en gedoopten in Westerbork terecht. ‘Als ik te kiezen heb tussen Vught en Polen’, verklaarde hij, ‘dan liever Polen. Zoals het in Vught toegaat, kan het zeker niet in Polen toegaan. Een hel, een hel!’ Dat was in de portiersloge die tegenwoordig clandestiene rooksalon is sedert de B-vleugel gesloten is voor mannelijke patienten. De wasruimte van de A-vleugel is een echte beestenstal en komt met de beste wil van de wereld voor rooksalon niet in aanmerking. De portier: ‘Wat Polen betreft, ben ik ook optimistisch. Dat zal daar wel loslopen. Ik ken mannen, die uit Buchenwald en Dachau zijn teruggekomen.’ Een Oostenrijks oud-Hauptmann:

‘Dacht u dat ze ons naar Polen sturen om ons daar gezellig in een tuintje neer te zetten? Als ik optimist kón wezen, zou ik het zijn. De nationaal-socialisten zijn sadisten. Ik heb zelf tweehonderdzevenentwintig dagen in Buchenwald gezeten en ik heb er mijn gezondheid verspeeld.

Ik was ijzersterk en nu ben ik op. Er komen Joden uit Buchenwald en uit Dachau terug, maar misschien drie op de honderd. De beste kerels zijn er verrekt. Ik weet zeker, dat als ik naar Polen word gestuurd, en ik ga dinsdag, dat ik het niet overleef. Werken kan ik niet meer en non-valeurs zullen ze zeker niet te eten geven. Dat komt in hun kraam niet te pas. Sadisten zijn het. Optimist ben ik niet.’ Een dikke ader staat boven de slaap van de oud-Hauptmann. Het gelaat is diepgegroefd. De dokter:

‘Van optimisme kan geen sprake zijn. Wie zich optimist noemt, geeft zich over aan luchthartigheid. Die heeft nog niets geleerd van de harde feiten. Wat horen wij uit Polen? Zo goed als niets. Een enkele maal komt eens clandestien een brief door, waarin een paar nietszeggende regels staan, en daaraan klampt men zich vast en ontleent daaraan steun voor zijn optimisme. Van de gesneuvelden horen wij niets. Nee, het optimisme kan niets veranderen aan de werkelijke toestand. Het is een beroerde boel.

Wie naar Polen gaat, is af geschreven.’ De portier: ‘En toch blijf ik optimist.’ De ex-Hauptmann stikt in een aanval van asthma. Wij kijken elkaar als gewonde beesten in de ogen.

maandag 19 JüLi Het onechte kind, dat naast mij ligt, heeft vandaag uitsluitsel gekregen. Op het bureau van de Joodse Raad geroepen, kreeg

88