In Depot

Joodse Raad vernam ik dat dr. Spanier ‘er zijn toestemming aan gegeven had.’ Maar hij was ontstemd op me, dat ik zo weinig voor mezelf had gedaan. Ik moet mijn zaak dus regelen. Rood is intussen op transport gesteld. Mejuffrouw Cirkel is voorlopig gespaard op grond van een telegram, waaruit zou moeten blijken dat zij onderdane is van Honduras. (Haar pas volgt later.)

Twee kinderen van een jaar of zeven spelen buiten. Eén snelt op mij toe en zegt: ‘Moet u eens horen: we waren aan het spelen daar - en het jong wijst op een sleperskar bij een barak - en toen kwam opeens de Obersturmführer. Ik trok hem mee - en hij wijst op zijn speelgenootje -en wij liepen hard weg. De Obersturmführer heeft ons niet gezien. Anders waren we op transport gegaan.’ Twee kleine meisjes hebben een woordenwisseling, die wat hoog loopt. De een zegt tegen de ander: ‘Ik ben niet voor je, al hebben jullie een rooie z!’ Vandaag zijn zesentwintighonderd Joden op transport gegaan. Pikanterie: onder de gedeporteerden bevond zich een broeder die van dr. Spanier verlof had gekregen om ’s avonds in de ziekenbarak een paar liedjes voor te dragen maar een heel cabaret had georganiseerd. Voor deze overtreding moest hij met zijn transport boeten. Ordnung musz sein! Vannacht zijn uit Amsterdam tweehonderdnegentig Joden aangekomen. Er was gerekend op zevenhonderd.

woensdag7juli In het washok vanmorgen. ‘Da’s ook een gek geval: moet ’k naar Westerbork voor komen om m’n neef te leren kennen.’

‘Er zijn er een hoop, die hier hun vrouw pas leren kennen.’ Zinspeling op de vele gevallen van echtelijke ontrouw. Na het ontbijt de was gedaan, overhemd en zakdoeken. Roetzwart van het stof. Er is hier een wasinrichting, maar ze werkt traag: het duurt lang voordat men zijn was terug krijgt. Als men ze terug krijgt, want er raakt veel zoek. Het beste is dus, het zelf te doen, al laat de techniek ook wat te wensen over. Intellectuelen, oude verwende mannetjes, die nooit een vinger in het water hebben hoeven steken, ziet men soms als ijverige vrouwtjes bezig aan de was in een teiltje in het washok. Zij groeien boven zichzelf uit, worden handig en komen tot het besef, dat een mens nooit te oud is om te leren en dat wat je kent meegenomen is. Zo voeden we ons zelf op.

Een opzienbarend geval is het onverwachte transport, als s-geval van Han Hollander, de vermaarde radio-omroeper van de voetbalwedstrijden. Oorzaak: een onvoorzichtige uiting van zijn vrouw. Zo storten vrouwen mannen in het ongeluk. Hollander had het meest benijde baantje van het hele kamp. Hij was zoiets als administrateur in het zg. Heidelager van de s s, halverwege Westerbork en Hooghalen. Hij had het baantje gekregen wegens zijn internationale faam en omdat hij zo’n ‘vlotte vent’ was. Hij was daar zo vrij als een vogel in de lucht en genoot vele

73