In Depot

waarin zij zich met gemak bewogen, hadden zij ook hun vaste relaties met de s s geschapen. Thans komen zij thuis, in een lege, doodse stad, waarin de onrust, de angst als een dikke wasem tussen de huizen hangt. Ook voor hen; want elk ogenblik kan er een razzia op touw worden gezet, waarvan zij het slachtoffer kunnen worden. En hun huis ! Bestaat het nog? Is het intussen niet leeggeplunderd? Waar moeten zij wonen, als zij geen huis meer hebben. Hoogst waarschijnlijk in het nieuwe ghetto, dat in de Transvaalbuurt is geschapen en dat binnenkort wellicht van de rest van de stad wordt afgerasterd, zodat zij daar in een naargeestig isolement leven, ondanks hun stempel. Terwijl hun confrères in Westerbork binnen zekere grenzen een zekere vrijheid genieten en, tussen het prikkeldraad door, <van> de ruimte van heide en hemel kunnen genieten, daaraan vreugde kunnen beleven. De Joodse Raad is geliquideerd.

Wij wachten met spanning op het volgend hoofdstuk. Een aantal gemengd-gehuwden, ongeveer dertig man, zijn vanmorgen met dezelfde trein als de teruggezonden leden van de Joodse Raad, - twee derdeklasse coupés - naar Amsterdam gereisd.

dinsdag 6 juli Schreiende vrouwen. Schoonmaaksters hanteren snikkend de bezem, aan de open vensters staan vrouwen, badend in tranen. Vanmorgen zijn broers of zusters, vaders of moeders op transport gegaan. Mannen wordt het te machtig; zij slikken tranen weg. De trein gilt: de giftige slang begint te schuifelen. Twee aparte wagons met s-gevallen. Ik zelf ben door het oog van een naald gekropen. Vanmorgen om < vier > uur werd bekend, dat ik van de lijst was geschrapt.

Felicitaties links en rechts; handjes van mijn naaste buren. Ik neem de uitingen van medeleven glimlachend in ontvangst. Inwendig voel ik pijn: overal worden andere mannen uit hun bedden geroepen om zich gereed te maken voor het duistere transport. De gelukwensen moeten even zovele zweepslagen zijn in het gezicht van hen, die gaan. De R-vitamine, waarop ik de hand kon leggen, heeft deze keer gewerkt. Zondagmiddag sprak de stationsarts mij aan. ‘Ik moet even met u praten van man tot man. U staat voor dinsdag op de lijst.’ ‘Valt er niets aan te doen?’ ‘Ik kan niets voor u doen. De Registratur heeft u op de lijst gezet.’ (Dat wil dan zeggen, dat de stationsarts mij als transportfähig heeft opgegeven.)

‘Maar ik zeg het u maar tijdig dan kunt u uw maatregelen nemen.’ Ik naar het bureau van dr. Spanier, de Almachtige op het terrein van het ziekenhuis. De portier ligt als een Cerberus voor de deur: ‘zonder briefje geen toegang.’ Naar Markus, de hoofdportier: ‘voor transportzaken ontvangst dr. Spanier eerst woensdag.’ ‘Maar dinsdag gaat de trein.’

‘Kan ik niets aan doen. Hij ontvangt niet.’ Begrijpelijk: hij zou gek worden als hij allen te woord zou moeten staan, die van de lijst af willen. De

70