In Depot

kamp nodeloos belasten, evenals de chronisch zieken, die slechts opvreters zijn. De wet van de jungle: wie niet meekan, wie niet produceert, weg ermee! Opgeruimd staat netjes. Een waarschuwing voor zovelen, die nog stempels bezitten van andere signatuur en zich daaraan vastklampen, zonder te beseffen dat zij slechts wrakhout in de handen houden.

Een lugubere wereld. Wij zijn allen tezamen niet anders dan muizen, waarvan van tijd tot tijd een partijtje gegrepen wordt, voor een andere muizenval elders, waar hoogstwaarschijnlijk weer andere sadisten in graaien. Men zou zich zo graag in het gebruik van zijn taal bedwingen, maar het is niet altijd doenlijk. Een zwarte zondag te meer. In barak 71 een meisje gearresteerd en naar barak 51 overgebracht, omdat zij zich in het openbaar had uitgelaten dat, indien zij de kans zou krijgen, zij ‘de benen zou nemen’. Dat was een onvoorzichtige uitlating: de vijand ligt op de loer, ook midden tussen de Joden. De marechaussée stond bij haar bed toen zij haar spullen pakte met meewarig hoofd haar gade te slaan: stommeling, stond op zijn gezicht uitgedrukt, waarom ben je dan ook niet voorzichtiger !

maandag 7 februari Vandaag begint de zestiende maand van mijn verblijf in het kamp. Ik heb er meer dan genoeg van, méér dan.

De mens hoede zich voor hovaardij en beoordele zijn medemensen met zachtheid en lankmoedigheid, maar ik ben hard op weg een mensenhater te worden. Het kwam mij als zonde voor, dat aan anderen te bekennen, of als gebrek aan mensenliefde, maar toen ik dezer dagen in een onbewaakt ogenblik een hoogst fatsoenlijk man van mijn gevoelens getuigde, antwoordde hij gretig: ‘Ook ik, mijnheer, word hier mensenhater.

En ik ben het nooit geweest.’ Hij had er blijkbaar op gewacht, het eens te kunnen uitspreken. Net als ik. Er zijn er meer, die hier mensenhaters worden, of het al geworden zijn. De massa bijeen, in slechte omstandigheden vooral, is het meest afstotelijke, meest afzichtelijke, dat denkbaar is.

Het is een schandalisering van het leven, dat door de chaotische, zedeloze driften van twintig, honderd, duizend mensen, in een kleine ruimte samengepakt, gaat tegenstaan. Het platte egoisme zoekt zijn weg en gaat in kleine en grote dingen zijn weg zonder consideratie, zonder hoffelijkheid. De strijd bij de kachel is een dagelijks terugkerende demonstratie van de grofheid en de botheid van de massa, die om het minste of geringste haar hartstochten de vrije teugel laat en met graagte degene zou fileren, die anders leeft dan zij. Het leven begint ’s morgens vroeg met het gebral van de zaalleiders en gaat de gehele dag zo door via de banale monden van allerlei kleine leidertjes, die nooit iets betekend hebben en zich hier, in schelden en in geniepigheidjes, uitleven, vlak naast elkaar. De mens zal echter niet hovaardig zijn en zijn

272