In Depot

(omdat zij vrijwel nooit worden gelapt), en wij, de patienten, stinken (omdat wij te weinig verschoning hebben en te weinig worden gewassen), evenals de broeders (omdat zij hun jassen te weinig verschonen). Alles voor de façade. In de grote woonbarakken hebben de leiders de vrouwen, die niet zijn ingedeeld bij het dagelijkse peloton aardappelpitsters, bevolen, een kistje met aardappelschillen op haar schoot te nemen en te doen alsof zij schillen voor het geval de hoge autoriteiten komen. Façade.

Wie niet werkt, wie luiert, gaat op transport.

donderdag 3 juni Dezer dagen kregen een Nederlandse en een Duitse Jood onenigheid over een plaats op een bank. De Nederlander, die er zat, stond bij het naderen van een vriend op om hem te begroeten; de Duitser maakte van de gelegenheid gebruik om de plaats te bezetten.

De Nederlander wendde zich na het gesprek tot de Duitser en zei:

‘Pardon, mijnheer, die plaats is bezet.’ De Duitser, kwaad, briest:

‘Bezed, bezed, wie ist eigentlich bezed, die Deutscher of die Holländer?’ Deze tactloosheid, waaraan spoedig ruchtbaarheid werd gegeven, hebben de Nederlandse Joden hoog opgenomen. Niet om de grofheid van het grapje zelf, maar omdat het precies uiting gaf aan de werkelijke gevoelens van de Duitse Joden tegenover de Nederlandse Joden in dit kamp. Dit is zeker een der teerste onderwerpen, die men kan aanroeren, en men doet dat met grote schroom, en met de grootste voorzichtigheid. Hier smeult het onder de oppervlakte tussen broeders van hetzelfde ras: zij kunnen elkaar niet lijden. De Duitsers hebben minachting voor hun Nederlandse kampgenoten, de Nederlanders haten de Duitse Joden, niet zó fel als zij het de Duitse nationaal-socialisten doen, maar zij haten hen dan toch, omdat zij Duitsers zijn, Pruisen. De verhouding is gecompliceerd. De Duitse Joden spelen hier de baas, precies zoals de Duitse Ariërs gewend zijn de baas te spelen daar waar zij komen.

Zij menen dat zij daar récht op hebben. Velen stellen hun Nederlandse rasgenoten de vraag: wat hebt gij u eigenlijk van ons aangetrokken, wat hebt gij voor ons gedaan om ons lot te verzachten, toen wij hierin door het lot werden neergesmakt en gij nog niets te maken had met de pestilentie van het nationaal-socialistisch regiem? Zij richten tot hen het verwijt: gij zijt tekortgeschoten in uw mensenplicht. In hoeverre, is niet erg helder. Dit kamp is in 1939 ingericht voor Joden, die illegaal of statenloos in Nederland rondzwierven. Een deel van de Joden, die vruchteloos een poging hadden gedaan om in de Verenigde Staten binnen te komen, op de ‘St. Louis’, die demonstratief onder de Amerikaanse kust heen-en-weer bleef varen, vond eveneens plaats in het kamp.

Ook de Joden, die in verschillende werkkampen in Nederland waren ondergebracht. Joden hadden door vrijwillige, vaste schenkingen

25