In Depot

naast de Boulevard. De kampbewoners trekken zich van deze aanwijzingen niets aan: zij gaan gemoedereerd langs de geasfalteerde Fahrstrasse en mijden de ongeplaveide, thans modderige Fussweg. De paal had ongeplaatst kunnen blijven; niemand had er iets bij verloren. Maar de Duitser voelt zich nu eenmaal niet gelukkig als hij niet ‘ordent’.

Mededeling van het misnoegen van de commandant over gebrek aan eerbied, in sommige barakken betoond bij zijn verschijning. Men dient ‘Achtung’ te brullen, overeind te rijzen, een militaire houding aan te nemen en het hoofd te ontbloten. We hebben elkaar met een knipoogje aangekeken: wij geloven het wel.

vrudag 26 november Vele honderden Engelse of Amerikaanse, of Engelse en Amerikaanse vliegmachines hebben op enkele duizenden meters hoogte over het kamp gevlogen, de ene partij in oostelijke, de andere partij in westelijke richting. Het hele kamp in rep en roer en in geestdrift: wat gezond was vloog naar buiten, naar de rand van het kamp. Berlijn was juist voor de derde keer in een week gebombardeerd, maar bij nacht. Men had ’s nachts naar het zware geronk der machines gehoord. In golven waren zij overgevlogen. In zijn bed lag men te luisteren als naar een schoon concert. ‘Ah, muziek!’ ‘Hoor je dat? Muziek!’

Zo midden op de Drentse heide zo maar muziek, intens contact met het actuele leven. Geen Engelsman of Amerikaan zal zijn bommenlast hier laten neervallen: zij weten het, dat deze serie barakken Joden, de gevangenen der Duitsers, geroofde mensen, herbergt. En nu voor de eerste keer bij dag honderden en honderden machines achter elkaar het kamp over, bij bijna schone lucht. Onlangs was er al eens een schooltje over geweest, maar dat was grotendeels schuilgegaan achter de grijze wolken. Ah, als scholen felle snoeken in het doorzichtig water van een vliet, zo schoten zij door het element van de lucht. Smalle, ranke, witte lijven, machine met rookkolom, in scholen van dertig, veertig bijna, concentrisch achter de leider. Wat een gezicht, welk een wonder van vorm en snelheid! Welk een sonoor geronk in de aether! Muziek! Muziek! Macabere muziek, Dodenmars, maar muziek! Muziek voor koortsachtig verhitte geesten, stilling van gekwelde, gemartelde gemoederen. Een machine is neergestort. De inzittenden hebben met parachutes de aarde bereikt. Decreet gelast alle kampingezetenen passen, identiteitsbewijzen en andere documenten, waaruit hun nationaliteit kan blijken, bij de autoriteiten in te leveren.

De officiële tekst luidt als volgt:

ANORDNUNG

Auf Befehl der Lagerkommandantur haben - zwecks Überprüfung -sämtliche Lager-Insassen sofort alle Pässe, Ausweispapiere, Legitimationen,

214