In Depot

zijn vuist op tafel. Overspannen. Geen wonder. Maar het is opmerkelijk, dat een zeer groot percentage der onontwikkelde Joden er een soortgelijke gedachtengang op na houdt als de dokter: Engeland en Amerika kunnen, als zij willen, op korte termijn < een einde > aan de oorlog maken, maar zij willen niet omdat zij er op wachten totdat Duitsland en de Sovjet-Unie elkaar voldoende hebben afgemat. De wapenfabrikanten hebben te groot financieel belang bij het voortzetten van de oorlog. Engeland heeft lak aan de Joden. Engeland heeft zich te laat voorbereid. Joden zeggen: wat kan het mij schelen wie de oorlog wint als ik er niet bij ben?

Slechts een enkeling is bereid, zichzelf over het hoofd te zien en de krachtenverhouding tussen Engeland en Amerika, en Duitsland en Italië, volgens objectieve normen in ogenschouw te nemen. Het is ook niet gemakkelijk, wanneer men thans week-aan-week een paar duizend Joden als vee ziet opeendrijven in een trein, die hen naar een onbekende bestemming brengt en nog nooit één Jood heeft teruggebracht om verslag uit te brengen. Dan is men vanzelf geneigd in zijn politieke vrienden, die niet op de gewenste tijd hulp brengen, zijn vijanden te gaan zien. Bewustzijnsvernauwing.

zaterdag 29 mei Ik heb het gevoel alsof ik als officieel reporter een schipbreuk versla. Wij zitten samen in een cycloon, voelen langzaam het lek-geslagen schip zinken en trachten nog een haven te bereiken, maar deze haven lijkt ver weg. Langzamerhand bekruipt mij het besef, dat ik niet door mijn vervolgers hier ben gebracht, maar dat ik de reis vrijwillig meemaak, om mijn werk te doen. De hele dag ben ik bezig, verveel mij geen ogenblik, kom soms haast tijd te kort. Plicht is plicht, arbeid adelt. Ik schrijf een groot deel van de dag, soms begin ik al ’s morgens vroeg om half zes, soms ben ik nog bezig ’s avonds na bedtijd, om mijn indrukken of belevenissen van de dag samen te vatten, schaak een paar partijtjes per dag, lees de kranten aandachtig, praat met de mensen, met dokters, broeders, patienten, maak bezoeken in het kamp in de middaguren, rook tussen de bedrijven door mijn pijp. Wat heeft een mens méér nodig dan dat, om zijn tijd in een soort Zigeunerkamp te vullen? Opperrabijn Dasberg is vandaag naar Amsterdam teruggezonden. Een mijner vrienden heeft van zijn vrouw een brief ontvangen, gedateerd woensdagmiddag, waarin zij schrijft, dat zij al sinds zondagmiddag in het gebouw van de Joodse Raad op de N. Keizersgracht te Amsterdam gevangen zit. De kinderen zijn al die tijd aan hun lot overgelaten. Vannacht is uit Amsterdam een transport van ongeveer vierhonderdvijftig mensen aangekomen. De commandant heeft gelast, dat de Joden op het middenpad van de hoofdweg, de Boulevard des Misères, niet meer mogen wandelen in arbeidstijd; zij mogen alleen nog aan de zijkanten gaan en dan snel. De commandant

14