Van sikkel en hamer

83

op te leggen. De Loebjanka, de sinistere gevangenis voor politieke misdadigers te Moskou, waar de slachtoffers, die in den greep der G.P.Oe zijn geraakt, het restant van hun afgeknapte levens in eenzaamheid verzuchten, en welker deuren voor den buitenlandschen toerist hermetisch gesloten blijven, staat in het hart des lands als stomme getuige van de genadelooze wijze, waarop de proletarische dictatuur de zege heeft bevochten in den klassenstrijd. De stedelijke bourgeoisie is vernietigd, het feodalisme, de boerenstand als klasse, is „geliquideerd”, de Kerk „als bondgenoote van het kapitalisme”, is verbrijzeld; — alle dragers van beteekenis van deze maatschappelijke klassen zijn, voor zoover zij niet door de lucht naar het buitenland het veege lijf hebben kunnen redden, uit het leven van staat en maatschappij verwijderd. Het privaat bezit is voor zooveel betreft de productiemiddelen, „als middel van uitbuiting”, afgeschaft; de Russische samenleving is op collectivistischen grondslag geplaatst.

Van dien kant beschouwd heeft de dictatuur haar werk met meedoogenlooze overtuiging grondig verricht en heeft zij den belangrijksten stap gezet op den weg, die voorgoed moet leiden naar de klassenlooze samenleving. Haar werk is echter niet voltooid, zoolang deze samenleving niet degelijk is geconsolideerd. Ofschoon zij f e i t e 1 ij k klassenloos is geworden, zoo is zij het ideologisch vooralsnog niet, daar allen, die door het Sovjetbewind in hun materieel en ideëel klassebelang getroffen zijn, — en dat zijn er millioenen en millioenen — nog latent gevaar voor den Sovjetstaat bergen. Het Sovjetbewind vindt daarin zeker reden tot onverzwakte voortzetting van de dictatuur, al zal zij zich voortaan nu de tegenstand van haar vijanden vrijwel hopeloos is gebroken, naar buiten minder fel en vinnig manifesteeren.

Maar ook vindt het aanleiding tot onverzwakte handhaving van de dictatuur, zoolang de buitenwereld haar kapitalistische structuur handhaaft en de Sovjetstaat daarin een gevaar voelt voor zijn bestaan.

♦ * *

De dictatuur heeft echter ook haar eigen onverdachte volgelingen het zwijgen opgelegd en hen, voorzooveel dit haar dienstig voorkwam, even meedoogenloos onschadelijk gemaakt of vernietigd. Hier begint eigenlijk de zichtbare tragedie der dictatuur zelf. De dictatuur stelt haar volgelingen