Van sikkel en hamer

60

trekt aan de arbeidskracht. Daarvoor gaat in Rusland de Marxistische theorie der meerwaarde voorloopig nog minder op dan in West-Europa. Doch de kapitaalsbehoeften zwellen naar gelang van de uitbreiding der industrie. Hier schuilt een groote moeilijkheid, waarmede de bolsjewisten méér te worstelen hebben dan naar buiten blijkt.

Organisatorisch laat de Sovjet-economie nog veel te wen-schen over. Men merkt daarvan duidelijk de sporen bij zijn tochten over de reusachtige ondernemingen en door de doolhofachtige regeeringsbureaux.

De klacht, die men in de bedrijven het meest hoort, is dat het veeleischende drie-ploegenstelsel en de ononderbroken werkweek het verantwoordelijkheidsgevoel bij den arbeider niet sterken, integendeel.

Zondagen zijn in Sovjet-Rusland onbekend. Maar ook de andere dagen van de week. Men leeft bij den datum der maand. De eene dag is gelijk aan den andere. De ploegs-gewijze vacantieregelingen der arbeiders strekken zich voor alle dagen van de week of maand uit. Vier dagen arbeid, één dag rust. Doordat verschillende arbeiders achtereenvolgens een-en-dezelfde machine bedienen, gaat deze daaronder gebukt: geen der arbeiders krijgt hart voor de machine, geen hunner wenscht de verantwoordelijkheid voor haar lot te dragen. De traditioneele trek der arbeiders, die gaarne hun post verlaten voor een anderen op een plaats waar zij meer vleesch en betere woongelegenheid vinden, en welke een verontrustend karakter heeft, maakt het euvel kwader. De scherpe en meedoogenlooze continuïteit van het bedrijf, welke de bolsjewistische economen nastreven ten bate van den staat en als rationalistische troef tegen het Westen, blijft daardoor ver beneden de verwachting. Stalin heeft onlangs, zooals men zich herinnert, de onafgebroken werkweek losgelaten. Het blijkt echter moeilijk, dit ook in de practijk te doen: de fabrieken zijn op een bepaalden voet geschoeid. Selmasjstroi te Rostow bleek tot de oude werkmethode te zijn teruggekeerd.

Een soortgelijk verschijnsel ontmoet men in de regeerings-bureaux. De verdeeling van de vacanties over de dagen van de week brengt stagnatie in de functioneering. Het is ons eenige keeren gebeurd, dat wij van een bezoek onverrichter-