Van sikkel en hamer

142

Gods was gehuisvest en die vroeger het verkeer tusschen Roode Plein en Revolutieplein in den weg stond. Overal in het hart der stad hebben oude, vaak vervallen gebouwen plaatsgemaakt voor hoog-oprijzende moderne handelshuizen van even zoovele staatstrusts, voor nieuwe fabrieken met centrale keukens. In de onderscheidene districten, waarin Moskou is ingedeeld, vindt men nieuwe machtige partijgebouwen, soms hyper-moderne clubgebouwen, ruime warenhuizen. Desniettemin hebben de bolsjewisten het deel der stad, dat ligt tusschen de grens van het eigenlijke centrum en den uitersten rand van het Moskou van vóór den oorlog, vrijwel intact gelaten en zijn zij wat de arbeiderswoningen betreft eerst aan de periferie der stad — ook aan de Moskwa, die Moskou in het hart snijdt — in groot formaat gaan bouwen; zij leggen inderdaad om de stad heen een ruimen gordel van arbeiderswoningblokken, die wat den stijl en het materiaal betreft, krachtig afsteken bij het oude Moskou.

In de meeste andere steden vindt men ditzelfde beeld: groot-scheepsche verruiming van het hart der stad, — zooals b.v. te Charkof, waar het centrum der stad volkomen is weggebroken en geheel opnieuw gebouwd, zoodat het volstrekt onherkenbaar is geworden, — de verrijzing van op zichzelf staande gebouwen van commercieel karakter dwars door de bestaande bouworde heen, en het leggen van dikke gordels arbeiderswoningen rondom de stad, met inbegrip van studententehuizen. In deze blokken arbeiderswoningen vindt men voor elke wijk een groot coöperatief warenmagazijn. Van een streng-doorgevoerde communistische bouworde kan in deze steden nog geen sprake zijn, al draagt de opzet der plannen toch zooveel mogelijk een communistisch karakter.

Dit karakter komt eerst tot zijn recht op terrein, waar men van meet af aan vrij stond in de uitvoering van zijn plannen. Een sprekend voorbeeld hiervan is Dnjeprostroi, het reusachtige complex van fabrieken aan den Dnjepr, waar op den duur duizenden arbeiders werk zullen vinden en voor wie in één-en-denzelfden stijl onafzienbare blokken huizen worden opgetrokken, practisch gesproken vlak onder den rook der fabrieken. Hier ontwikkelt zich duidelijk een volledig communistisch stadsbeeld: de reusachtige fabriek met op korten afstand daarvan haar arbeiders in totaal bijeen in