Russische reisschetsen

Het euvel van het verwilderde kind.

EEN der schrijnendste sociale euvelen, waarmede Sovjet-Rusland nog voortdurend kampt, is dat van de verwaarloosde en verwilderde jeugd, de

bezprizor noeie: eigenlijk kinderen zonder onderdak. Twee jaren geleden bij een vorig bezoek noemden wij dit euvel: een zwarte bladzijde van de Russische revolutie, doch gaven, naar aanleiding van een bezoek aan een kolonie van daklooze kinderen te Moskou, uiting aan het geloof, dat de bolsjewisten hard op weg waren, het euvel den baas te worden. Thans, nu wij van ons hernieuwde bezoek aan de Unie van Sovjets zijn teruggekeerd, moet ons van het hart, dat ons geloof niet alleen niet gesterkt is, maar, integendeel, een schok heeft gekregen. Wij komen terug met den indruk, dat het kwaad nog voortleeft in een omvang, die ons heeft verbijsterd, dat het in werkelijkheid diep in de Russische samenleving heeft ingevreten. Het is overal duidelijk waarneembaar en vormt met het opkomende lichtende nieuwe in het leven des volks, een schril, ontstellend contrast, dat diep zwart is.

* *

*

Hieronder volgen onze ervaringen.

Odessa.

Ergens aan den rand van de stad op een uitgestrekt terrein een reeks, wij meenen zestien, eenigszins verwaarloosde pittoreske steenen villatjes, die vroeger het eigendom uitmaakten van de kleine bourgeoisie. Hierin huist een kinderdorp, dat elf jaar oud is. Het is het grootste kinderdorp, van dien aard, dat Sovjet-Rusland kent, zoowel wat den omvang als wat de qualiteit van den arbeid betreft. Dat juist Odessa het grootste kinderdorp is — en bijvoorbeeld niet Moskou — vindt zijn oorzaak in een reeks omstandigheden. Twee dezer omstandigheden zijn, dat Odessa een havenstad is, waar het leven minder geordend is dan in andere steden, en dat in Odessa de burgeroorlog uiterst scherp heeft gewoed: men herinnere zich Patjómkin (beter, doch verkeerdelijk, bekend als Potemkin). De regeering stelt jaarlijks voor deze kolonie een millioen roebel ter beschikking voor de verzorging en opvoeding harer bevolking. Deze bestond aanvankelijk uit 300—400 kinderen; het hoogste aantal beliep op een bepaald, niet nader genoemd tijdstip 2000; bedraagt thans 1200.

In de samenstelling van de bevolking der kolonie is echter sedert kort een merkwaardige verandering gekomen. Volgens een der kolonieleiders, die ons het wel en wee der kolonie schetste, is het aantal daklooze kinderen niet slechts volstrekt, doch ook betrekkelijk verminderd. Naast de daklooze kinderen verschijnen in de kolonie van Odessa thans kinderen van arbeiders, die zich tot de leiding wenden met het verzoek, er hun kinderen op te voeden. Van de 1200 kinderen zijn tachtig pCt. dakloozen; de rest zijn gezinskinderen.

Om welke reden de arbeiders hun kinderen naar het kinderdorp zenden, is ons niet verklaard. Wij kregen aanvankelijk den indruk, dat het hier kinderen betrof van ouders, die in het kinderdorp een doelmatig onderwijs- en opvoedingsinstituut zagen. Achteraf bedachten wij dat het een ongewoon verschijnsel is, dat 92