Russische reisschetsen

ECONOMISCHE MOEILIJKHEDEN EN TEGENSLAGEN.

technische verbeteringen, die den arbeid dragelijker maken, en het verhoogen van de te lage loonen. Het gebrek aan steenkool — een der voornaamste elementen van het Vijfjarenplan — is thans zóó nijpend, dat vele fabrieken stilstaan. Verdere stagnatie brengt de ijzerindustrie ernstig in gevaar, zet andere deelen van het Vijfjarenplan op losse schroeven. Men kan zeggen, dat het steenkoolvraagstuk thans in het brandpunt van de aandacht der Sovjet-economen staat.

* *

*

Dat de Sovjetregeering de werkloosheid heeft opgeheven, is een prestatie, waarvan de waarde niet behoeft te worden verkleind. Het is een belangrijke moreele post op de creditzijde van haar balans. Maar zij heeft den wind mede: zij heeft niet slechts een plan, dat in de onvervuld-gebleven behoeften van volk en staat moet voorzien, maar zij produceert ook op een loonpeil en exporteert op een prijsschaal, waartegenover West-Europa, dat een aanzienlijk hooger levenspeil kent, in de minderheid blijft. Hier komt het concurrentie-vermogen van Sovjet-Rusland aan den dag. Aan dit verschijnsel zit nog een andere kant, waarover later meer.

Of de fouten en misgrepen van de technische achterlijkheid des lands slechts industrieele kinderziekten zijn, waar Sovjet-Rusland doorheen moet? Hoogstwaarschijnlijk wel. Men moet aannemen, dat ook Sovjet-Rusland, evenals West-Europa, met vrucht het technisch proces zal doormaken en langzamerhand een bepaalden graad van technische vaardigheid zal verkrijgen. Voorloopig staan de groote technische winsten van Sovjet-Rusland zoo niet officieel, dan toch feitelijk ten name van buitenlandsche technici. Amerikaansche en Duitsche ingenieurs laten zich over de bekwaamheid en den ernst der jonge Russische technici en vakarbeiders echter gunstig uit, en twijfelen niet aan hun toekomst. De vraag is: hoe lang zullen deze kinderziekten duren en hoe duur zullen zij den staat te staan komen? Zal Sovjet-Rusland op den duur de kosten, die het alle op één keer tegelijk moet betalen, kunnen dragen? Tegenover de schade, die zijn traag-werkende en ongeschoolde arbeiders telkens weer aan de kostbare industrieele installaties toebrengen, staat, dat de staat geen rente behoeft te betalen noch voor den grond, die aan den staat toebehoort, noch voor het kapitaal, dat hij grootendeels onttrekt aan de arbeidskracht. Daarvoor gaat in Rusland de Marxistische theorie der meerwaarde voorloopig nog minder op dan in West-Europa. Doch de kapitaalsbehoeften zwellen naar gelang van de uitbreiding der industrie. Hier schuilt een groote moeilijkheid, waarmede de bolsjewisten méér te worstelen hebben dan naar buiten blijkt.

* *

*

Organisatorisch laat de Sovjeteconomie nog veel te wenschen over. Men merkt daarvan duidelijk de sporen bij zijn tochten over de reusachtige ondernemingen en door de doolhofachtige regeeringsbureaux.

De klacht, die men in de bedrijven het meest hoort, is dat het veeleischende drie-ploegenstelsel en de ononderbroken werkweek het verantwoordelijkheidsgevoel bij den arbeider niet sterken, integendeel.

Zondagen zijn in Sovjet-Rusland onbekend. Maar ook de andere dagen van de week. Men leeft bij den datum der maand. De eene dag is gelijk aan den andere. De ploegsgewijze vacantieregelingen der arbeiders strekken zich voor alle dagen van de week of maand uit. Vier dagen arbeid, één dag rust. Doordat verschillende arbeiders achtereenvolgens een-en-dezelfde machine bedienen, gaat deze daaronder gebukt: geen der arbeiders krijgt hart voor de machine geen hunner wenscht de verantwoordelijkheid voor haar lot te dragen. De

47