Jerosche

Jêkev naast Jokef, meschoggeeste (vgl. meschogga’as) en schönes (van scha'atneis); hiertoe shee (van scho’o zie 15). Een verwant verschijnsel valt op te merken bij ga-awo > geiwe, alsmede bij d^iges en teive (zie hiervoor het volgend no. 15).

15.    In strijd met de tegenwoordige Aschkenazische uitspraak is de ä, die men in verschillende woorden in plaats van de te verwachten ö aan treft, bijv. assussa, kaal (uit kahal), aaw, 1 ewdje, sserdche, schälet (in andere Jiddische dialecten schölent). Met ä zijn te noemen: chawwer en balfra/tiem, terwijl deige en teire resp. in de tegenwoordige uitspraak de’ogo en tohoro luiden. Men mag wel aannemen, dat zich in deze en dergelijke gevallen resten van de uitspraak in de reeds genoemde Romaanse substraattaal ge-handhaafd hebben ¹. Hiertoe ook wel het Elzasser Jiddische shee voor scho’o = uur. Zie voor ee 14.

16.    Ned. Aschkenazische uitspraak    Ned. Jiddisch van het Hebreeuws.

meis, leiw, scheim enz. [et]    mes, lef, schem enz.

koul, chouw, tow (tof) enz.    kol, chof, tof

ss’chouro, touro, bemouro,    ss'chöre, tóre, bemóre,

moucheil, mousseir enz.    möchel, moosser.

Op te merken valt, dat de overgang ö - ou, § 4, I, 8, die in het Elzasser Jiddisch ook in de oorspronkelijk Hebr. woorden door-gedrongen is, in het Nederl. tot de oorspronkelijk Duitse woorden beperkt gebleven is, met uitzondering van de thans weer ver-dwenen uitspraak van het reeds genoemde köscher.

17.    Sporadisch wisselen e en i bijv. bern voor Birnen, berje voor birje, teppesch naast tippesch, wenk voor Wink; bellen naast billen, ge'scher voor Geschirr, gebben naast gibben.

18.    Stomme e [0] is aan het eind van oorspronkelijk Duitse woorden weggevallen bijv. biks (Büchse), isch drei (ich drehe) hend (Hände). De slot־e heeft zich in oorspronkelijk Hebr. woorden gehandhaafd bijv. charpe, ssimche, neschomme.

Zie Y. F. Gumpertz Mivta’e Sefatenu 1953.

19