Jerosche

Jiddisch bewaard gebleven). Verder verzeilen (erzählen), dat o.a. bij Glückei v. Hameln en zelfs in sommige Oostjoodse dialecten voorkomt.

Deze spreekwoordenverzameling bevat grotendeels in vaststaande vorm overgeleverde stof en brengt daardoor uiteraard relatief weinig, als Neerlandismen in aanmerking komende woorden. Maar voor zover ze er misschien in voorkomen — we noemen: baas, jas, vies (viehs), spijker, kluck, tonbank, boks, kriegen, bokken (voor bücken zie no. 706) enz. - dient men er rekening mee te houden, dat deze woorden evenzeer in het Nederduits te vinden zijn. De sterke verwantschap van Nederlands en Nederduits maakt het vaak zeer moeilijk om met enige zekerheid vast te stellen of wij met Nederduitse, dan wel met later binnengedrongen Nederlandse woorden te doen hebben.

§ 3 - VAN OVERGANG NAAR ONDERGANG

Nadat het Jiddisch in Nederland als spreek־ en schrijftaal buiten ge-bruik geraakt was, zijn de geïsoleerde resten aan een steeds sterker wordende corruptie ten prooi gevallen.

Het wegvallen der associaties als gevolg van toenemende onkunde op het gebied van joods weten, de mede daardoor het terrein vrij krijgende volksetymologie, gemakzucht bij de uitspraak, e.d. zijn oorzaak ge-weest dat vele woorden en vormen tot onherkenbaar wordens toe verminkt werden. Ten dele is dit slechts een voortzetting van reeds eerder waarneembare tendenties.

Zo was verval en samenvallen der naamvalsvormen reeds sedert lang te constateren en werden vormen als ״der, dem, die” steeds meer vervangen door het Nederlandse ״de”, terwijl omschrijving met ״von” en ״an” in de plaats getreden was van genitief en datief. Zo was het imperfectum reeds vroeg door het perfectum vervangen, wat wellicht zijn uitgangspunt gevonden heeft in de omstandigheid, dat vormen als ״er lebt” en ״er lebte”, ״er heert” en ״er heerte” door apocope van de slot־e niet meer te onderscheiden waren.¹ Merk-waardig is daarnaast, dat legitieme oude Jiddische vormen in de latere periode door Hebreeuwse en Duitse verdrongen worden. Zo

¹ Vgl. voor deze en verschillende andere in deze paragraaf genoemde verschijnselen W. H. A. Koenraad (zie litteratuurlijstP) en Dr. B. d Vries: Reschumot.

15