Jerosche

te geven. Het is ongerijmd a priori aan te nemen, dat juist het Jiddisch geen spontane ״Lautentwicklung” of woordvorming gekend zou hebben terwijl anderzijds ook het Nederlandse Jiddisch vaak oude Middelhoog-duitse woorden in hun vroegere vorm of betekenis bewaard heeft, die in het moderne Duits of in andere Jiddische dialecten verloren gingen.

Woorden van specifiek Oost joodse origine komen in het Nederlandse Jiddisch slechts zeer sporadisch voor. Ook in andere opzichten is de Oost joodse invloed niet of nauwelijks merkbaar, wat op een domi-nerende invloed van de Duitse immigratie op de vorming van de Neder-lands-joodse gemeenschap wijst. Dat een deel dezer gemeenschap via Nederduits gebied hierheen gekomen is, heeft er toe geleid, dat ook Nederduitse elementen zijn opgenomen, zoals dat bij Glückei von Hameln zo veelvuldig het geval is, wier taal ook overigens overeen-komst met het Nederlandse Jiddisch vertoont. In dit verband dient de aandacht gevestigd te worden op het werkje van Dr. Anton Ree (zie litteratuurlijst), wiens opgaven omtrent de ״Lautstand״ van het Hamburger Jiddisch (1844) een opmerkelijke overeenkomst bewijzen met die van het in deze verzameling beschreven Nederlandse Jiddisch. Dr. Ree merkt hieromtrent (blz. 98) op: ״Was endlich Holland mit seiner relativ zahlreichen israelitischen Bevölkerung betrifft so ist dort neben dem einheimischen, deutschen Dialekt, dem Holländischen, eben so weit auch der unter den Juden Norddeutschlands verbreitete gebräuchlich”. Landau in zijn beschouwingen ״Die Sprache der Glückei von Hameln״ heeft hiermede te weinig rekening gehouden en komt dan ook, wat de uitspraak betreft, herhaaldelijk tot onjuiste hypothesen.

Op grond van het bovenstaande dient de vraag of bepaalde woorden en vormen inderdaad op Nederlandse bodem in het Jiddisch zijn binnen-gedrongen met wat meer voorzichtigheid beantwoord te worden. Dr. Grünbaum in zijn Chrestomathie (en op zijn voetspoor Maarsen in zijn artikel: ״Joodse Wetenschap en Letterkunde״ in Brugmans en Frank) zijn hierin wel wat al te lichtvaardig te werk gegaan, terwijl Van Ginnekens ״De Jodentaal״ ook in dit opzicht zelfs de toets van een milde kritiek niet kan doorstaan. Allerlei archaïsmen en Nederduitse woorden worden hier en elders ten onrechte als Neerlandismen be-stempeld. Als voorbeelden worden in Brugmans en Frank pag. 548 e.v.

o.a. genoemd: dokters (reeds in Megillat Winz = Lat. doctores), eiser (m.h.d. iser), schier(e) (in zijn oude betekenis = bald in het Nederlandse

14