Jerosche

andere volken, in wier midden het leeft. De behandeling die het onder-vindt, de onvriendelijke oordeelvellingen en bejegeningen, die het moet incasseren, zullen hun reflex vinden in de mening, die het zich over die anderen vormt. Het ״wie du mir, so ich dir” leidt tot oordelen over de kwelgeesten der Joden, die evenmin altijd vriendelijk zijn, en deze stem-ming weerspiegelt zich uiteraard in de spreekwoorden. Opmerkelijk is echter, dat men zelden uitingen van haat zal aantreffen. Gewoonlijk gaat de reactie niet verder dan die van een sterk gemarkeerd zelf-bewustzijn of, zo men wil, een soort goedige minachting. Om licht be-grijpelijke reden zal men spreekwoorden met onvriendelijke tendentie meestal niet in schriftelijke bronnen terugvinden. Vrees voor directe reacties in vroegere tijden, assimilatorische, tot een apologetische houding voerende, factoren in een latere periode deden hun invloed gelden. In een verzameling als die van Voorzanger en Polak, niet alleen in dit opzicht typerend, zal men ze tevergeefs zoeken. Ik heb gemeend de volledigheid in dit opzicht niet te moeten vermijden.

§2 - JIDDISCH, WESTJIDDISCH, NEDERLANDS JIDDISCH

De Aschkenazische Joden, die na 1600 uit het Duitse Rijk en uit Oost-europese landen naar Nederland kwamen, brachten hun eigen taal mee, het zgn. Jiddisch.

Het ontstond in Duitsland op de grondslag van het Middelhoogduits en bewaart niet alleen oude Middelhoogduitse woorden en vormen, maar ook resten van oudere lagen. Een belangrijke component vormen Hebreeuwse en Aramese woorden, die veelal in dit complex zich, zo-wel naar vorm als naar betekenis, zelfstandig ontwikkelden en vaak een innige verbinding met het Duitse (Nederlandse) bestanddeel aan-gingen (Zie § 5, no. 5 en 10). Een derde component vormen de, overi-gens gering in aantal zijnde, Romaanse woorden, resten van een Ro-maans substraat, dat de Joden naar Duitsland meegebracht hadden. Ze zijn als zodanig mutatis mutandis te vergelijken met de Keltische leen-woorden in de Germaanse talen. Het Nederlandse Jiddisch kent nog heden: benschen, laajenen, oren, praaien, planjenen, schalet, schpouse-ring (= trouwring) e.a. Ook de uitspraak van sommige Nederlands—

11