Uit Mokum en de Medienne

36 Inleiding

״Ongezuurde broden zullen gedurende de zeven dagen gegeten worden; er mag zelfs niets gezuurds bij U gezien worden, ja, in uw gehele gebied mag er geen zuurdeeg worden gezien" zo staat het in Exodus 13 :7 en op andere plaatsen. Dat is in traditioneel-Joodse gezinnen in de dagen voor het Paasfeest het motief voor een grote schoonmaak tot in de kleinste kleinigheden en tot in de verborgenste hoekjes en gaatjes van het huis, waarbij de grote schoonmaak elders slechts een dwergschoonmaak is. Daarna worden de kasten ontruimd, wordt het servies dat men ״door het jaar" gebruikt, weggeborgen, nemen andere gebruiksvoorwerpen en zuurdeegvrije levensmiddelen de plaats in van de alledaagse en kan het feest volgens voorschrift gevierd worden. Vandaar: paaskast, paasservies, paassuiker, paasballetjes en chocolade ge-oorloofd voor paasgebruik. Het is maar een weet. Het woord ״boterkost" is evenmin tot de Nederlandse woordenboeken door-gedrongen. Toch is het goed Nederlands. Maar je moet er nu eenmaal mee opgegroeid zijn.

Hoe gewoon ook voor ingewijden, voor anderen zijn termen als de voorste dagen, de middendagen, de achterste dagen even zovele raadselachtigheden. Ter toelichting: Het Paasfeest heeft eerst 2 feestdagen, daarna volgen de midden- of tussendagen die als ״halfïeesten" gelden, vervolgens zijn de laatste dagen weer volle feestdagen. Hetzelfde geldt voor het Loofhuttenfeest (Lev. 23 : 7,8 en 23 : 35,36). Een zin als ״deze week hebben we negen dagen en we eten alleen melk", lijkt geen zin maar onzin, maar in eigen verband is ze volkomen logisch, (zie woordenlijst).

״We stonden van morgen met negen man en ik had nog wel jaartijd" deelt een synagogebezoeker enigszins ontstemd aan een Joodse kennis mee. Voor die kennis is daar geen woord Frans bij, voor anderen is een hele uitleg nodig. Voor een gods-dienstoefening zijn minstens tien, naar Joods recht meerderjarige, mannen nodig. Jaartijd is de Joodse datum waarop jaarlijks de sterfdag van verwanten, vooral van ouders herdacht wordt door het aansteken van een jaartijdlichtje en het zeggen van het kaddisjgebed (zie woordenlijst). De godsdienstoefening kon in dit geval door het ontbreken van het minimum van tien niet doorgaan en de man kon daarom geen kaddisj zeggen. Vandaar zijn ontstemming in bovengenoemde zin geformuleerd.

Vertalen moest men, vertalen wou men en zou men. Maar dat is niet altijd even eenvoudig. Er zijn nu eenmaal zaken en begrip