Uit Mokum en de Medienne

34 Inleiding

leerredenen en schoolboeken voor Israëlieten in de Nederlandse taal. Dit alles leidde tot een energieke vertaalactiviteit van Joodse zijde. Langzamerhand verschenen er vertalingen van allerlei boe-ken van religieuze aard, vooral van de Pentateuch en de gebeden-boeken, waarbij o.a. de namen der feest- en gedenkdagen door Nederlandse equivalenten vervangen moesten worden. Wel bleven de Joden in de spreektaal in eigen kring zich, ook als ze Neder-lands spraken, bedienen van de oude Jiddisch-Hebreeuwse ter-minologie, maar voor officieel gebruik werden al deze termen vernederlandst. Ten dele kon men voor de namen der feestdagen teruggrijpen op de Statenbijbel¹. Daar was sprake van het Feest der ongezuurde broden, verder vond men er het Feest der Weken, de Verzoendag en het Feest der Loofhutten die met een kleine wijziging tot Wekenfeest en Loofhuttenfeest werden². Weken-feest bleef vrijwel tot de Joodse kring beperkt, terwijl de naam Pinksteren daarentegen bij de Joden niet gangbaar werd, waar-schijnlijk omdat het in het Oude Testament niet zo genoemd werd, en Pinksteren hun als een specifiek christelijke term voorkwam. Voor de nabijbelse feesten van uitsluitend Joods karakter was men op eigen ideeën aangewezen en zo ontstonden Inwijdings- ook wel Maccabeeënfeest (chanoeka), Lotenfeest (Poeriem, Purim); Slot-feest en Vreugde der Wet, die samen de afsluiting van het Loof-huttenfeest vormen en Verwoesting van Jeruzalem. Ze hebben het vrijwel niet verder gebracht dan de Joodse boekentaal. In alge-mener gebruik kwamen daarentegen wel Poerem en Grote Ver-zoendag. Ook in deze gevallen ontwikkelde de betekenis zich weer in neerwaartse richting, zie voor Poerem pag. 13.

De vertaling Verzoendag sluit aan bij de Hebreeuwse tekst. Dat de naam Grote Verzoendag gebruikelijk werd berust daarop dat de Joodse ritus ook kleine verzoendagen kent. De Grote Verzoen-dag geldt als de heiligste dag van het Joodse jaar. Maar ״grote verzoendag houden" kreeg in andere omgeving de betekenis: zich wassen en verschonen³, terwijl het in gemeenzame spreektaal

¹  Dr. S. I. Mulder deelt in de inleiding tot zijn Pentateuch-vertaling uitdrukkelijk mede ״Bijzonder zijn mij de zoogenaamde Staten over-zetting, de vertaling van Hamelsveld en van der Palm te pas gekomen".

²  De vorm Looverhut bleef aan de poëzie voorbehouden vgl. A. C. W. Staring: De Israëlitische Looverhut.

³  Zie Van Dale s.v. Koenen-Endepols s.v. en Stoett II pag. 407 no. 2381.