Uit Mokum en de Medienne

23 Inleiding

Nibelungen stamde¹. Ook de verdere verspreiding van het woord roddelen heeft veel aan hem te danken. In nsb kringen was dit woord zelfs deel van het partij-jargon. In de oorlogsjaren stamde uit die kringen een affiche waarop een muur was afgebeeld met de schaduwen van twee kletsende vrouwen en het onderschrift: ״Roddelen schaadt uw volk".

Stannes, stennis Het Jiddische sjtannes maken = argwaan wekken; sjtannes op iemand hebben = iemand niet vertrouwen. In het Nederlands heeft het de afwijkende betekenis: ״ruzie maken" aangenomen, wellicht onder invloed van standje (oploop, relletje, ruzie). Het is een volkswoord, getuige de barjuffrouw die ver-klaart: ״Om veertig pilsjes maak ik geen stennis². Maar toch ook Prof. Dr. J. Pen heeft dit woord waardig gekeurd in zijn professorale vocabulaire te worden opgenomen, want hij schrijft: ״Niet alleen dat er een geweldige stennis binnen het nw is uitge-barsten, maar de explosie weerklinkt ook op andere plaatsen'^{5 27}. Kowed daarentegen heeft zijn aloude betekenis: eer, eerbetoon, eerbied vrijwel behouden. Zolang het duurt tenminste. Want de oude, originele vorm raakt al in de verdrukking; kovet en kovert zijn hier en daar al te signaleren; Kronkel heeft zelfs in het Parool al geprobeerd het te verfransen tot covert, maar hij heeft plechtig beloofd zijn leven te beteren³.

Versteren Oud en vertrouwd in Joodse kring is het werkwoord versjteren = iemands plezier of vreugde bederven. In het Neder-lands een nieuweling, die nogal opgang maakt. Iets afwijkend van de oude betekenis vertelt iemand in Vrij Nederland: In ״mijn jeugd ging ik met een paar makkers de vergadering van de nsb versteren"⁴. Maar nrc Handelsblad keert geheel terug naar de oude paden met: ״We hebben nu sport; doch het plezier werd ons wederom versjteerd"⁵.

Koefnoentje Het is oorspronkelijk een afkorting van Jidd. /coscht wiks, alleen ironisch gebruikt, (de Hebreeuse letters koef = k en

¹  Vrij Nederland resp. 14/5/1966 en 5/3/1966 en nrc Handelsblad 18/8/1973 waar Erik Jurgens lid tweede kamerfractie van de ppr zich in een ingezonden stuk ook van de term miesmachers bedient.

²  Het Handelsblad 16/3/1971.

³  Het Parool 29/6/1970.

⁴  Vrij Nederland 21/8/1965.

⁵  nrc Handelsblad 24/2/1973.