Uit Mokum en de Medienne

19 Inleiding

zijn oorlogswoorden als cushionbanden en pulsen¹. Zo is het natuurlijk ook met Joodse woorden in het Nederlands. Logischer-wijze zou men echter wel verdwijnen, maar geen nieuw verschijnen verwachten. De oude doorgeefcentra immers hebben na de periode 1940-1945 hun functie als zodanig verloren. De Joodse koopman is vrijwel van de markt, de Joodse straatventer geheel van de straat verdwenen. Men zou allicht kunnen denken dat hiermede ook het nieuw opnemen van Joodse woorden zou op-houden; dat is evenwel geenszins het geval. In de laatste tijd duiken nog al wat nieuwe op, tot nu niet in algemeen gebruik, blijkbaar uit de oude voorraad die hier of daar in beperkte kring voort-leefden, maar thans gemeengoed gaan worden. Men ontmoet ze overal, in de pers, op het toneel, in de literatuur. Ze worden druk gebruikt door medewerkers van radio en televisie en doordat de moderne communicatiemiddelen ze nu telkens weer onder de algemene aandacht brengen, breken ze makkelijker los uit de beperkte groep waar ze al bekend waren en verspreiden zich onder een breed publiek. Zulk een beperkte groep vormden bijv. artisten-gezelschappen waar dit soort termen altijd reeds ״in" was en dit nu meer dan ooit is. Daarbij valt op dat ook woorden die het nooit verder gebracht hadden dan de lagere volkstaal nu voor gewoon proza acceptabel schijnen. Natuurlijk is dit een algemene tendens, maar men treft deze woorden ook in couranten en tijdschriften die in dit opzicht een bepaald niveau handhaven.

De populariteit van sommige Jiddische woorden is dus van recente datum, wat wel bewezen wordt door het feit dat de hier na te noemen voorbeelden, hoe zeer ook ingeburgerd, toch in de laatste drukken van de Nederlandse woordenboeken nog niet vermeld worden, behoudens enkele uitzonderingen die echter voor 1945 ook nog niet tot openbaar taaieigendom geworden waren.

Een aantal van deze na־oorlogse aanwinsten verdient in dit verband de aandacht.

Chotspe, gotspe Daar is in de eerste plaats het woord chotspe, bij gebrek aan beter vertaald met brutaliteit. Dat is niet helemaal precies, maar een Nederlands equivalent dat er wel precies mee overeenstemt, is er niet. Vertalen blijft nu eenmaal zo goed moge

¹  Bij gebrek aan normale fietsbanden bekleedde men de velgen met repen rubber. Pulsen noemde men het in Duitse opdracht leeghalen van Joodse huizen waarvan de bewoners gedeporteerd waren.