Vermoedelijk op transport

63

Het administratieve systeem en de daaraan gekoppelde uitvoering tijdens de Sobibor-periode waren niet van de ene op de andere dag ontstaan. Dit kan worden geïllustreerd aan de hand van de productie van het systeem: de deportatielijsten. De manier waarop deze lijsten werden opgesteld veranderde in de loop der tijd. Als we de deportatielijsten van juli 1942 tot september 1944 nader beschouwen dan zien we grote verschillen in de opmaak, de ordening van de lijsten en de soorten informatie die is vermeld. Zo worden er vanaf begin 1943 lijsten geproduceerd met daarop het laatste woonadres van de gedeporteerden en worden er steeds meer categorieën gedeporteerden geïntroduceerd.

Want hoewel de deportaties begonnen als gevolg van een autonoom bevel uit Berlijn, dat geen rekening hield met de bredere administratieve consequenties met name voor de gemeentelijke bevolkingsregistratie, zou men er toch na enige maanden achter komen dat het onontkoombaar was om de deportatiegegevens beschikbaar te stellen aan de gemeentes. Dat betekende dat de gegevens op de lijsten moesten worden aangepast, omdat anders de gemeenten er niets mee konden beginnen. Een belangrijke rol bij dit proces was weggelegd voor de Hulpsecretarie in Kamp Westerbork. Hier zal aan de hand van de bewaarde output van het systeem, de deportatielijsten, een nadere analyse worden gemaakt van de consequenties voor de administratieve continuïteit van de drie systemen met gegevens van te deporteren joodse personen: de gemeentelijke bevolkingsregistratie, de Zentralkartei en de Joodsche Raadcartotheek. Er is gekozen voor drie meetmomenten: het begin (half juli 1942), begin oktober 1942 (ontruiming van de Nederlandse Rijkswerkkampen) en maart 1943 (Sobibor).

Uit de manier waarop de deportatielijsten zijn opgemaakt kunnen conclusies worden getrokken over de achterliggende administratieve processen. Inhoudelijk geven de vermelde soorten gegevens aan wat het doel van de lijst was. Aan de orde zal komen welke persoonsgegevens werden vermeld, welke volgorde en nummering werden toegepast en hoe dit veranderde in de tijd. Verder zal worden ingegaan op de rol van de hulpsecretarie van de gemeente in Kamp Westerbork.

Het eerste transport van Westerbork naar Auschwitz vond plaats op 15 juli 1942. Van dit transport is één lijst bewaard gebleven.¹⁷¹ De ordening van de lijst is niet alfabetisch. Gezinsleden staan op de lijst in clusters vermeld wat overeenkomt met de ordening van de Zentralkartei.¹⁷²

Betreffende het tweede transport is er meer materiaal beschikbaar.¹⁷³ Eén deel van het transport bestond uit strafgevangenen uit het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Deze lijst van 312 personen is vermoedelijk al in Amersfoort opgesteld. De lijst is als volgt opgebouwd: linksboven de transportdatum. Dan het volgnummer (vanaf 1), familienaam, voornaam, geboortedatum en

Archief IB-NRK, Westerbork, 34, nummer 407.

De ordening van de Zentralkartei en de kampnummers kenden hetzelfde uitgangspunt, zie hoofdstuk 2.5.1. De diverse lijsten zijn na de oorlog door het Informatiebureau samengevoegd tot een zogenaamd trein-referaat. Men trachtte per transportdatum (d.w.z. per trein) alle relevante informatie te verzamelen. Dit betrof enerzijds de diverse bewaard gebleven deportatielijsten en anderzijds de informatie van overlevenden (repatrianten c.q. representanten). Uiteindelijk werd de informatie gecombineerd om vast te stellen wat de meest waarschijnlijke datum en plaats van overlijden van de vermisten was.