Vermoedelijk op transport

46

stellen persoon.¹ Of een dergelijke ‘tegenprestatie’ gestort was, wordt in de cartotheek vermeld. Het bezit van deze verklaring was overigens geen garantie dat men ook daadwerkelijk op de geldende Puttkammerlijst vermeld stond. Vroeg of laat zijn de meeste joden die over een Puttkammerverklaring beschikten toch gedeporteerd en vermoord.² Het lijkt er sterk op dat Puttkammer deze taak op zich nam uit persoonlijk initiatief, maar dat het gedoogd werd door zijn meerderen. In de notulen van de Robaver bank komen de activiteiten van Puttkammer niet voor, vermoedelijk omdat men dan altijd de verantwoordelijkheid bij de individuele medewerker kon leggen, als de bezetter maatregelen zou nemen. Ook hier weer is er sprake van persoonlijk initiatief en informele afspraken. Na de oorlog, toen hij in het kader van de Bijzondere Rechtspleging werd verhoord, verklaarde Puttkammer dat hij van de directie alle ruimte kreeg voor zijn nevenactiviteiten. Hij verleende zijn bemiddeling echter op zijn persoonlijke titel.³ Feitelijk is deze werkwijze een spiegeling van de manier waarop de Joodsche Raad werkte: informele bemiddeling op persoonlijk initiatief, waarbij in het verleden behaalde resultaten zeker geen garantie vormden voor de toekomst.

3.3.5    Andere vergunningen, ontheffingen en lijsten

Op grond van onmisbaarheidsverklaringen van bedrijven, die belangrijk werden geacht voor de oorlogsinspanning, kon een Sperre worden verkregen voor de werknemers. In hoeverre er dan sprake was van een soort Wehrmachtsperre is niet duidelijk. Op de JR-kaart van Ephraim Kuyt (1.1.1913) staat vermeld dat hij Wehrmachtswichtig is. Verder de vermelding: ‘Heeft aan zijn PB een strook waarop is vermeld dat hij volgens Kamperdijk-lijst is gesperd. De firma K. zou moeite doen voor ontslag’. Uiteindelijk is betrokkene op 19 juli 1943 ontslagen uit Westerbork en heeft de oorlog overleefd. Het is niet bekend wat de activiteiten van de Fa. Kamperdijk waren.

Iets dergelijks zien we bij de N.E.E.P. (de Noordeuropese Erts- en Pyrietmaatschappij), die kort vóór de oorlog (1937-1938) bodemschatten in het Afrikaanse Liberia wilde ontginnen. Er werd geen concessie aan de N.E.E.P. verleend, omdat de Liberiaanse autoriteiten, getipt door de USA, vermoedden dat het een dekmantelfirma was voor Duitse strategische belangen. Vele investeerders in de N.E.E.P. waren inderdaad Duits: echter, het waren gevluchte Duitse joden⁴. Bij het NIOD is een klein archief over de activiteiten van de N.E.E.P. voor en tijdens de bezetting.⁵

3.3.6    De Spe/re-lijsten van Weinreb en Weissman

De meest spraakmakende aan Sperres gerelateerde kwestie is die van de econoom drs. F. Weinreb. Hij trachtte om ten koste van zijn joodse lotgenoten zijn eigen zakken te vullen, maar maakte zichzelf en anderen wijs daarmee ook de Duitsers te slim af te zijn. Na de oorlog werd hij veroordeeld wegens collaboratie. In zijn memoires uit de jaren zestig trachtte hij de lezer ervan te overtuigen dat hij de

139

¹

Milja van Tielhof, Banken in bezettingstijd. De voorgangers van ABN AMRO tijdens de Tweede Wereldoorlog en de periode van rechtsherstel (Amsterdam 2004) 126.

²

Ibidem, 127.

³

Ibidem, 150.

⁴

United States Department of State / Foreign relations of the United States diplomatic papers, 1938. The British Commonwealth, Europe, Near East, and Africa Volume II (1938), Liberia, 770-845; over de N.E.E.P. bevindt zich bij het NIOD een kleine archiefcollectie: toegangsnummer 293, 401 -406.

⁵

Collectie NIOD, Archieftitel: Bloch, M., L. en A., toegangsnummer: 293.