Vermoedelijk op transport

45

controle gaf men via Genève bericht terug aan het Rode Kruis afdeling Amsterdam¹, die op haar beurt de Joodsche Raad (Afdeling emigratie) op de hoogte stelde. Een deel van de weerslag van deze activiteiten van het Amsterdamse Rode Kruis bevindt zich in het Westerborkarchief.²

De emigratieafdeling onderzocht de aanvraag. Als de gegevens waren geverifieerd, werd een bevestiging naar de aanvrager gezonden, ondertekend door mevrouw Van Tijn of haar secretaris Dr. Curt Albersheim. Op de Joodsche Raadwerkkaart van de betreffende persoon is handmatig genoteerd ‘Albersheimverklaring’ (een medische verklaring, op grond waarvan men kon aantonen lichamelijk geschikt te zijn voor het pionierswerk). Op de achterkant van de werkkaart staat vaak de handmatige notitie RK (Rode Kruis), die waarschijnlijk aangeeft dat er een Rode Kruisbrief is ontvangen.

3.3.3 Gedoopte joden

De protestants gedoopte joden hadden een redelijke positie, zeker vergeleken met de katholieken. Naar aanleiding van protesten kreeg de Hervormde Synode bericht namens de Rijkscommissaris dat vóór 1941 gedoopte joden van Verschickung waren vrijgesteld.³ Op 22 augustus 1942 werd bekend gemaakt dat de Algemene Synode der Nederlands Hervormde Kerk een lijst had samengesteld van ‘Christen-joden’ die van deportatie waren vrijgesteld. Hiervoor in aanmerking kwamen de volgende categorieën gedoopte joden: zij die geboren waren uit tot de Kerk behorende ouders, zij die onderwijs in de Christelijke leer ontvingen met de bedoeling tot ‘belijdenis des geloofs’ te komen, zij die de godsdienstoefeningen regelmatig bijwoonden en met wie de Kerkenraad ‘geestelijk contact’ had, zij die gedoopt waren, zij die ‘belijdenis des geloofs’ hadden afgelegd. Dit alles moest vóór 1 januari 1941 hebben plaatsgevonden. Op de JR-kaarten staan verwijzingen naar doopbewijzen, die men moest inleveren om voor de vrijstelling in aanmerking te komen.⁴ Dit kon een tijdrovende kwestie zijn, zeker als de doopbewijzen uit het buitenland moesten komen.

3.3.4 De Puttkammerlijst

Notarissen, verzekeraars en banken werden door de Liro-verordeningen met de gevolgen van de Duitse ariseringspolitiek geconfronteerd. Op grond van de eerste Liro-verordening VO 148/1941 van 8 augustus 1941 moesten joden hun valuta, cheques, contanten en banktegoeden inleveren bij de door de Duitsers opgerichte roofbank Lippmann, Rosenthal & Co. in de Amsterdamse Sarphatistraat.⁵ Hierdoor raakten bankmedewerkers zoals de heer E.A.P. Puttkammer betrokken bij het lot van hun joodse cliënten. Puttkammer was procuratiehouder bij Robaver (Rotterdamsche Bankvereniging).

Via een aanvraag bij het Devisenschutzkommando kon de Sperre worden verkregen.⁶ Dit was eerst gratis, later moest een ‘tegenprestatie’ worden gestort. Puttkammer vroeg geen geld voor zijn hulp. Wel moest er worden betaald aan de SD: goud en/of diamanten ter waarde van f. 30.000 per vrij te

¹

Het historisch archief van de Afdeling Amsterdam van het Nederlandse Rode Kruis bevat vermoedelijk waardevolle informatie over deze procedure. Pogingen om toegang te krijgen tot dit archief, dat bij een extern opslagbedrijf is ondergebracht, zijn tot op heden niet geslaagd.

²

M. Potters, Inventaris van het archiefdeel Kamp Westerbork, onderdeel 2.6.2, 124.

³

Presser, De Ondergang I, 260.

⁴

Presser, De Ondergang II, 85-86.

⁵

Gerard Aalders, Roof. De ontvreemding van Joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1999) 150. Zie ook: Raymund Schütz, ‘Achter gesloten deuren. Het Nederlandse notariaat, de Jodenvervolging en de naoorlogse zuivering’, Tijdschrift voor Geschiedenis,123^e jaargang (2010), 62-77, alhier 64-65.

⁶

Presser, De Ondergang II, 99-100.