Vermoedelijk op transport

19

vergunningen. Aan de Jan van Eyckstraat 21 bevond zich de ‘Onderafdeling woningen, huisraad, bagage’, die zich bezighield met alle kwesties betreffende huisraad, bagage en sleutels van verzegelde woningen, alsmede eventuele ontzegelingen. Het is opmerkelijk dat het werkelijk belang van de afdeling groter was dan uit de formele taken en bevoegdheden kan worden afgeleid. Maar was dit beeld wel juist? Want geruchten vertekenden dit beeld. Nadat in bredere kring bekend raakte dat Expositur veel kon bereiken, werd de afdeling prompt overbelast. De afdeling kon de vloed aanvragen niet aan ook al werd er ook ’s avonds doorgewerkt. Bezoekers van andere afdelingen, in het bezit van een ‘avondvergunning’, stoorden dit werk te veel door langs te gaan met vragen, waarna door het Hoofdbestuur van de Joodsche Raad besloten werd dat er na acht uur geen avondbezoeken aan Expositur mochten worden afgelegd.¹

Teneinde de situatie onder controle te krijgen wendde het hoofdbestuur zich op verzoek van Sluzker per brief van 8 oktober 1942 tot de hoofden van de afdelingen. Men diende de medewerkers er nadrukkelijk op te wijzen zich over Sperre-aangelegenheden niet rechtstreeks tot de Expositur te wenden, maar tot de hoofden van de afdelingen. Dr. Sluzker werd aangehaald: ‘Wij wijzen er met klem op, dat de afdeling Expositur met de lijsten niets anders te maken heeft, dan deze aan de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung te overhandigen’². Formeel gezien was dit ongetwijfeld juist, maar de praktijk was toch een andere. In de wanhoop zal men zich bovendien aan iedere strohalm hebben vastgeklampt. De voormalig secretaresse van de Joodsche Raad Mirjam Bolle (interview 2009, Jeruzalem) meent dat Sluzker veel invloed had omdat hij als Oostenrijkse jood goed overweg kon met de nazi’s van de Zentralstelle. De verschillende visies op zijn invloed hebben volgens haar te maken met het feit dat functionarissen van de Joodsche Raad van het ene op het andere moment hun invloed konden verliezen. Eerst was de Joodsche Raad goed georganiseerd en wist men waar men aan toe was. Maar later werd de organisatie voortdurend door elkaar geschud, medewerkers werden gedeporteerd en was er sprake van toenemende chaos.³ Hoe invloedrijk Expositur werkelijk was, is moeilijk vast te stellen.

In het Judendurchgangslager Westerbork groeide de vraag om bijstand van de Joodsche Raad.

Er waren daar diverse afdelingen van de Joodsche Raad gevestigd. In de kamporganisatie vielen

deze onder Dienstbereich II (Verwaltung). Vanaf juli 1942 had de Joodsche Raad ook een afdeling in

Kamp Westerbork die de financiën van de binnengebrachte gevangenen registreerde ten bate van de

Lippmann, Rosenthal & Co. Bank. Presser beschrijft de werkwijze van Dienstbereich II als volgt:

De afdeling Transportaufnahme moest alle binnenkomenden administratief erfassen, hetgeen geschieden moest aan een Aufnahmetisch, waar een aantal formulieren en kaarten gereed lag voor invulling; ook komt hier het Centraal Distributiekantoor in actie, dat de distributiebescheiden inneemt, uiteraard tegen kwitantie. Tegen kwitantie, herhalen wij. Na deze formaliteiten kwam men aan de Listentisch, waar ook van allerlei werd ingevuld en ingenomen. Daarna het woningbureau, geen tafel deze keer, maar een bureau, ook hier: invullen en innemen. Vervolgens de Antragstelle, waar wij al over spraken. Dit was in het kort het Arbeitsplan voor Dienstbereich II, een machtig lichaam.⁴

¹

   Brief de dato 22 september 1942 van de voorzitters Asscher en Cohen gericht aan de houders van een avondvergunning. Archief IB-NRK, Huispost Joodsche Raad, 492, toegangsnummer 21.

²

   Brief de dato 8 oktober 1942 van Meijer de Vries, Voorzitter Personeelscommissie, gericht aan de “hoofden van de Afdeelingen van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Archief IB-NRK, ibidem.

³

   Verslag van het gesprek met Mirjam Bolle op 19 november 2009 in Jeruzalem (bijlage 9.7).

⁴

   Presser, De Ondergang II, 333-334.