Vermoedelijk op transport

16

voorwaarden en omstandigheden vast. ¹ Geregeld werden onder andere het salaris, de religieuze vrije dagen, de ontslaggronden en met name ook de geheimhouding:

Iedere geëmployeerde, van welken rang ook, moet zich steeds bewust zijn van zijn groote verantwoordelijkheid in dienst der Joodsche gemeenschap. Hij moet vóór alles de meest volstrekte geheimhouding betrachten, voorts aan stukken, welke hij onder zijn berusting krijgt, de grootst mogelijke zorg besteden en deze uitsluitend bewaren op de plaatsen, hem door zijn chefs daartoe aangewezen. In de bureaux van den Joodschen Raad mogen geen politieke gesprekken worden gevoerd. De geëmployeerde mag geen derden tot de kantoren en andere werkruimten toelaten zonder uitdrukkelijke toestemming van zijn chefs.²

Verderop in dit betoog zal de werkwijze aan de hand van een gereconstrueerde casus nader worden beschreven. In ieder geval is duidelijk dat men voortdurend inspeelde op de veranderende omstandigheden en op een efficiëntere werkwijze trachtte de aanvragen zo snel mogelijk af te handelen. Later zal hier worden beschreven dat ook deze aanpak door de bezetter voortdurend werd gedwarsboomd.

De Gids voor den Joodsche Raad voor Amsterdam uit maart 1943 meldt dat het Voorlichtingsbureau Oost is gevestigd aan het Afrikanerplein 19. De leiding is in handen van Dr. Fraenkel. De taak van de afdeling A.V. (Algemeene Voorlichting) staat als volgt in de Gids beschreven:

Algemeene Voorlichting, voorlichting omtrent verordeningen en ten behoeve van diegenen, die voor werkverruiming naar Duitschland worden uitgezonden. Aanneming en vertaling van brieven voor tewerkgestelden in Duitschland.³

De werkwijze zoals hier geschetst is na de reorganisatie van augustus 1942 overgenomen in de nieuwe opzet van de voorlichting. De behandelingsactiviteiten van de voorlichtingsbureaus werden vanaf het najaar 1942 gebundeld bij het bureau Centrale Voorlichting. Het inhoudelijke zwaartepunt van de voorlichtingsactiviteiten kwam aan de Lijnbaansgracht te liggen, waar ook het Secretariaat Westerbork was gevestigd, het administratieve liaison tussen Westerbork en Amsterdam. In de loop van 1943 ging het Konzentrationslager Herzogenbusch functioneren als een dependance van Westerbork. Veel joden werden in het concentratiekamp Vught tewerkgesteld, wat uitstel van deportatie naar het Oosten inhield.⁴ Als verbindingskantoor werd op het bureau Lijnbaansgracht 366 het secretariaat Vught ingesteld. De voorlichtingsbureaus werden doorgeefluiken van de beslissingen die elders waren genomen. Na de reorganisatie vonden er veranderingen en herstructureringen plaats. Verhuizingen en wijzigingen in personeel werden door middel van aanvullingsbladen in de gids verwerkt en werden ook gepubliceerd in het orgaan van de Joodsche Raad, het Joodsch Weekblad. Naarmate de deportaties vorderden werden de omstandigheden waaronder het uitvoeringsapparaat van de Joodsche Raad opereerde, steeds slechter.

¹

Zie bijlage 9.3. Regelen betreffende het Personeel van den Joodschen Raad voor Amsterdam.

²

Ibidem.

³

Gids van den Joodschen Raad voor Amsterdam, 15.

⁴

Zie de Zogenoemde D-lijsten, met opgave van 'Personen aus den vom Joodschen Raad eingerichten Sperr-listen, die zum Arbeitseinsatz nach Westerbork oder Vught gebracht, bezw. Auf Transport gestellt wurden', 1943. IB-NRK, Westerbork, aanvraagnummers 243-252.