De kinderen van de Gazzan

cent (je hebt ze ook die veel kleiner zijn en maar een halfje kosten), en we vinden Joop weer de liefste broer van de wereld. De dadelbal zullen we nog wel eens maken, als Joop weer weg is, hoewel we het altijd akelig en leeg vinden als zijn vacantie weer om is.

Met Joop en Lientje (mijn oudste zuster, die later als Carry van Bruggen naam zou maken) samen is er nog iets heel bijzonders. Ze zijn in één jaar geboren. Niet als tweeling, dat is heel gewoon, maar Lientje werd 1 januari 1881 geboren en Joop 31 december 1881. Op 31 december waren ze altijd even oud!

Daarom was Oud en Nieuw, dat anders in een vroom Joods gezin ongemerkt voorbijgaat, voor ons iets feestelijks. Toen Joop van de Kweekschool kwam en samen met Lientje op een school in Amsterdam kwam - of ze beiden op dezelfde school waren, weet ik niet meer - voltrok zich een verandering in Joop, die een grote schaduw op ons gezin wierp.

Joop was altijd een heel vroom kind geweest. Als jongen van zestien jaar maakte hij een vriendschap, waar hij erg op gesteld was af, omdat de jongen, vanaf de schoolbanken op de openbare en Joodse school zijn beste kameraad, hem wilde overhalen een treiffe (niet ritueel gebakje) op Sabbat te kopen.

Wat ik van deze tijd weet, berust feitelijk alleen op overlevering. Ik was toen tien jaar, een speels kind. Later hebben moeder en ook Carry mij verteld, dat Van Leden een grote invloed op Joop heeft gehad, ook Willem de Mérode en Van Hal.

Voor mij is het slechts de herinnering aan de vele,

17