onder moeilijke en onhygiënische omstandigheden. Vijf kinderen vond ik echt wel genoeg. Ik was al in de overgang toen ik weer zwanger bleek te zijn. Hoewel ik er niets voor voelde om nog een kind te krijgen, heb ik mij door je vader laten overtuigen. Deze hele toestand had niets met jou persoonlijk te maken, dat heb ik je al eens verteld.'
Zus vatte moed en hoorde zichzelf een vraag stellen.
'Maar tijdens je zwangerschap van mij en toen ik er was, moest je wel aan mij wennen, heb je eens gezegd.'
'Ja. dat is zo’, zei haar moeder.
Ineengedoken op de stoel dacht Zus dat zij wilde weten waarom moeder altijd zo prat ging op haar aperte eerlijkheid en nu zweeg. Haar moeder nam de draad van het gesprek weer op.
'Het zal geweest zijn toen ik mij heb laten steriliseren, nadat ik van mijn laatste bevalling volledig was hersteld. Jij was ruim een jaar. Na die operatie mocht ik niet veel bezoek hebben. Misschien werd je daarom door het raam naar binnen gesmokkeld, maar precies weet ik het niet meer.’
Pas na drie, vier dagen, toen Zus haar alledaagse leven weer had opgenomen, keerde het ontsnapte deel van haarzelf terug, even behendig en geruisloos als het was vertrokken. Zus knipperde alleen even met haar ogen, knipperde, als droomde zij in haar slaap.
17