Het Jonas Daniel Meijerplein

Wanneer de vromen opgaan

Raw van Amsterdam te Safed overleden (7 oktober 1741). Nog vóór zijn vertrek was in deze stad van het Joodse boek een Misjna-commentaar¹) van zijn hand verschenen, Maaseh Rokeach. Responsen en Novellen van hem werden nog later, 1789, te Lemberg gepubliceerd. De contouren van een klassiek-Joodse biografie worden duidelijker.

Hem volgde op Arje Leib ben Saul, schoonzoon van Chagam Twsi. Arje Leib steunde zijn schoonvader bij zijn rabbinale werk, hij was zijn secretaris, zouden wij zeggen. Hij copiëerde zijn geschriften en uitvoerige brieven. Zó leerde hij uit de praktijk van het leven van alledag de sfeer van het Rabbanoeth kennen, en dat wellicht veel beter dan later ooit op Jesjiwoth of Seminaria mogelijk zou blijken.

22 Jaar na de dood van Chagam Tswi, 26 jaar na diens gedwongen vertrek uit Amsterdam, werd Arje Leib de ongekroonde koning van het Joodse centrum van deze stad. Zijn naam blijft voor altijd verbonden aan de oprichting van het nog steeds -in naam- bestaande Beth Hami-drasj Eits Chajim. Het besluit tot oprichting hiervan dateert van 15 september 1740 (23 Elloel 5500) en moge bij dit afscheid niet ontbreken.¹) Het was deze instelling, die zich tot 1940 min of meer heeft kunnen handhaven. Toen echter was reeds lang rondom het fraaie gebouw aan de Rapenburgerstraat (in 1883 door een gift van de familie Monk gesticht) een zekere leegte voelbaar. De Jodenhoek was niet langer het centrum van een gesloten bewust-Joodse groepering. Maar de bibliotheek imponeerde nog steeds en het wachten was misschien op een nieuwe Joodse generatie. Toen kwam de vernietiging, die voor het Beth Hamidrasj wel afschuwelijk was. Ons rest van Arje Leibs initiatief een verminkte rest van een eenmaal onvolprezen boekerij en voorts een gebouw, dat met het begrip ruïne zeker niet voldoende is gekarakteriseerd. Maar nog steeds vermeldt de titulatuur van de Raw van Amsterdam: Resj Metiwta, dat wil zeggen: Hoofd van de Leerschool, waarmee bedoeld is het Beth Hamidrasj, dat in 1740 werd gesticht.

De kroniekschrijver bericht: „In de nacht waarvan gezegd wordt het lied zal er klinken (7e avond van Pesach) is onze reiendans omgeslagen

57

¹

) Misjna, kern van de mondelinge leer, kanonieke verzameling van mededelingen der Tanna-ieten, in de 2e eeuw geredigeerd door R. Jehuda Hanasie.