Het Jonas Daniel Meijerplein

VORSTEN DER BALLINGSCHAP

Het geslacht, dat de tradities der grote Amsterdamse Rabbaniem nog als een levend bezit van de geschiedenis der gemeente aanvoelde, was ver voor 1940 al uitermate klein geworden. De mededeling, dat Oostjoodse moeders hun kinderen in slaap wiegden met een kinderliedje, waarvan het refrein zou geluid hebben, dat het kindje eens Raw¹) van Amsterdam mocht worden, klonk reeds in mijn jeugd als een onecht cliché. Met de evolutie van het instituut-Rabbijn (resp. Opperrabbijn), zoals het na-emancipatorische Jodendom dit had leren kennen, waren voorstellingen geïntroduceerd, die niets meer gemeen hadden met het oorspronkelijke karakter van het Rabbanoeth,²) zoals dat in eeuwen was gegroeid. Maar zelfs van locale overleveringen, verbonden met bepaalde grote figuren uit het 18e eeuwse Amsterdamse Jodendom, was geen sprake meer. Mocht al „wetenschappelijke” discussie onsttaan over een grote figuur als Chagam Tswi,³) dan raakte deze nooit of uiterst zelden de kern van ’s mans belangrijke halachische⁴) oeuvre. Tot in de beoefening van de geschiedenis der Joden in Nederland, zoals deze na 1945 tot een zekere bloei is gekomen,blijven de grote Rabbaniem stiefkinderen van de muze. Dit heeft zo zijn oorzaken. Een historicus, thuis in de Joodse bronnen en bovendien halachisch voldoende geschoold, om zich een beeld te kunnen vormen van de gedachtenwereld dezer corypheeën, is niet zo gemakkelijk te vinden. Maar daarnaast is er onmiskenbaar een gevoelsafstand ontstaan tussen ons geslacht en deze mannen, wier biografieën toch al zo moeilijk kunnen worden geschreven. Tussen de schimmen op het Meijerplein blijven zij uiterst vaag, figuren als Isaac Dekingen, Mei'r Stern, David Lida, Leib Charif. En voor de volgende eeuw wordt

53

¹

^x) Raw (mv Rabbaniem) = Geleerde; later: Opperrabbijn.

²

) Rabbanoeth = Werkkring der rabbijnen.

³

) Chagam Tswi, Opperrabbijn van 1710-1714.

⁴

) Halachisch = „wettisch”; van Halacha = norm der Joodse wet.