Het Jonas Daniel Meijerplein

Trotsche Synagogen

Toetsen wij niet alle details op hun exacte waarheid en laten wij Wagenaars enkele critische noot buiten beschouwing. Voor ons is slechts van betekenis, dat honderd jaar na de inwijding van de Grote Sjoel, de vermaarde Hartwig Wessely (Naftali Herz Weisel), de medewerker aan de „Bioer”,¹) temidden van verlichte denkbeelden, volle aandacht heeft voor de tradities van dit imposante Godsgebouw. Dat - weer een eeuw later - een figuur als H. A. Wagenaar deze traditie blijkt voort te zetten. En wie van ons denkt dan niet aan het jaartal 1970, dat al bijna voor het grijpen ligt? Welke tradities zijn dan nog in staat over alle verwoestingen heen, bindingen op te roepen aan dit onherroepelijk voltooide verleden?

Misschien zullen dit de dichters kunnen, die in andere categorieën denken en in andere werelden leven. Misschien zullen zij nog in staat zijn Joodse geslachten mede te delen van de schoonheid, die hier eens heeft gestraald. Zoals het ook een dichter was, die - éénmaal door de Grote Sjoel gegrepen - haar nooit kon vergeten, ook niet in Jeruzalem. Of misschien juist daar niet?

Onrust: wat zoude ik graag mijn gebed zeggen Te Amsterdam in de Groote Synagoge.

En gij: hoe gaarne zoudt ge uw hoofd neerleggen Tegen den Klaagmuur in gebed gebogen})

^x) Bioer = commentaar. Speciaal: de Bijbelcommentaar van Moses Mendelssohn en zijn leerlingen („Bioeristen”).

*) Dichterlijke omwerking van een brief van J. I. de Haan uit Jeruzalem, 26-3-1919, aan een jonge vriend in Amsterdam.

40