Het Jonas Daniel Meijerplein

Trotsche Synagogen

Daniël Stalpaert. Geopend 25 maart 1671 (15 Nisan 5431).

Tussen 1671 en 1675 (gestagneerd door de oorlog van 1672) de Portugese Esnoga.

In 1730 (Sjabbath Nachamoe)¹) werd aan het Meijerplein, dat toen dus nog niet zo heette, de Nieuwe Synagoge ingewijd, die in 1750 een grote uitbreiding onderging en op 24 maart 1752 (9 Nisan 5512) opnieuw werd ingewijd.

Maar toch verklaart dit niet alles. Belangrijker als element van cen-traal-Joods leven kan worden geacht de omstandigheid, dat sinds eeuwen op dit plein de instituten waren gevestigd, die leiding gaven aan het Joodse beleid van Amsterdam niet alleen, doch van geheel Nederland. En dit maakt het verdwijnen juist hiervan tot een gebeurtenis van bijzondere betekenis. Met de verkoop der synagogen immers is de grote geschiedenis van de Hoofdsynagoge definitief voltooid. In een visionair beeld roept ergens H. P. G. Quack een toekomstig monument op, dat gewijd zou moeten worden aan Spinoza, een monument, dat tussen de drie synagogen zijn geëigende plaats zou moeten vinden. Het is er niet gekomen. Ongeveer op de bedoelde plaats staat nu de strijdbare dokwerker van Mari Andriessen, als herinnering aan de unieke, collectieve strijd van de stad Amsterdam ten behoeve van zijn weerloos ondergaan Joods volksdeel. Tussen de contemplatieve wijsgeer en de stoere arbeider voltrok zich een brok verleden, eenmaal vervuld van bloei, maar ook toen nimmer ontdaan van de wisselvalligheid, die Joodse ballingschap vergezelt.²)

35

¹

*) Sjabbath Nachamoe = Troost-Sjabbath; de Sjabbath na de vastendag om de verwoesting van Jeruzalem (9 Ab), waarop uit de profeet Jesaja het 40ste hoofdstuk wordt gelezen („Troost, troost Mijn volk”).

²