Het Jonas Daniel Meijerplein

GRENZEN VAN HET GHETTO

In het voorafgaande werd reeds bij herhaling gesproken over de oude Jodenhoek. Wat hebben wij daaronder te verstaan?

Tegen het einde van de zestiende eeuw kwamen de Marranen¹) naar Amsterdam. Het was in de tijd, dat de derde uitbreiding van de groeiende koopstad haar beslag vond. Zij omvatte de terreinen langs de St. Antonisdijk (Jodenbreestraat), waarvan de grens ten noorden werd bepaald door het IJ en ten zuiden door de Binnen-Amstel. Het is dan ook niet toevallig, dat in het apocriefe verhaal van Uri ha-Levi, dat uit 1710 dateert, en waarin mededelingen worden gedaan over de komst der Sefardiem²) omstreeks 1600, wordt verteld, dat de Emdense rabbi de Joden, die naar hier wilden verhuizen, de Montelbaanstoren zou hebben gewezen en de zich daar dichtbij bevindende Jonkerstraat.

Reeds zeer vroeg hebben de Joden zich gevestigd op de „Breestraat” en op Vloonburg ofwel Vlooijenburg. Dit laatste was de benaming van het gehele terrein, dat werd ingesloten door de Breedestraat, de Schans (Nieuwe Amstelstraat), Binnen-Amstel en Zwanenburgwal. De naam is ontleend aan het feit, dat dit stadsgedeelte voor de uitleg van 1593 een „burg” vormde tegen de „vloeden” (overstromingen) van de Amstel. Hier bevond zich het centrum van het Joodse leven gedurende de bloeitijd van het Joodse Amsterdam tot omstreeks 1670.

Wil men een exact jaartal, dan zouden wij daarvoor kiezen 1666. Het was in dat jaar, dat de nationale spanningen en emoties in het Joodse Amsterdam nog zó sterk bleken, dat men reëel kon geloven in de pseudo-Messias Sabbattai Zwi. Hier heeft men gedanst met de Sifre Tora³) hier heeft men geloofd, dat de terugkeer naar Palestina verwerkelijkt zou worden, niet eens „spoedig in onze dagen”, want daaronder kon men

25

¹

) Marranen = Schijnchristenen.

²

^s) Sefardiem ■ „Portugese” Joden; Asjkenaziem = „Hoogduitse” Joden.

³

^s) Sifre Tora = Torarollen. Tora = Pentateuch, de vijf boeken Mozes.