Waar wij ballingen zijn

IV

Het gevoeligst stoort dit tekort uiteraard als in Raam wordt gesproken over het milieu, waaruit hij stamde. Dat geschiedt in het reeds geciteerde opstel van professor Van Praag - Iets over Herman van den Bergb’s jeugdjaren. Hij verplaatst ons naar de rand van de Amsterdamse jodenhoek, waar de dichter opgroeide. Vóórdat zijn ouders in 1916 naar ‘de Meer’ verhuisden. Van Praags betoog brengt ons ongewild naar de sfeer van de israëlitische kleinburgerij temidden waarvan ook de dichter zijn vroege jaren sleet.

‘Daar academische titels onder de Joden in die tijd nog zeldzaam waren en er maar weinigen voorname posten bekleedden, bepaalde de naam van de straat waar je woonde je status.’

‘De Spinozastraat was, zoals ik - professor Van Praag - zeide, een goedburgerstraat, maar duidelijk in twee sociaal ietwat gescheiden gedeelten onderverdeeld. De nummers 1 tot en met 17 waren het meest in aanzien. Het waren huizen met sousterrain en belétage, én vrije bovenhuizen (twee verdiepingen en een zolder). De nummers 19 en 21 hadden een huis met belétage en twee apart verhuurde verdiepingen, 23 tot en met 29 hadden een benedenhuis met sousterrain en drie apart verhuurde étages en no. 31 was, als ik het wel heb, een huis met belétage en twee, apart verhuurde verdiepingen. Mijn ouders, op 15, behoorden dus nog net tot de ‘rijken’ met ons vrije bovenhuis. Maar, omdat we het Ooglijders-gesticht bijna tegenover ons hadden, was de huur, zelfs voor toenmalige begrippen, laag: ƒ 450,-. Tóch was het een geduchte degradatie voor ons om in 1905 van de Sarphatistraat daarheen te moeten verhuizen. Sinds 1903 woonde het gezin Van den Bergh al op nummer 29, in een huis met sousterrain. Zij hadden promotie gemaakt, want zij kwamen uit de Roetersstraat. Hermans vader was godsdienstleraar geweest, en dat gaf in die tijd een honger-loontje. Toen hij later in de diamanthandel ging kon hij zijn status verbeteren.

6 2