Waar wij ballingen zijn

Diezelfde (6e) jaargang van De Kroniek brengt in juli en augustus Van Collems openlijke afscheid van het zionisme, in een drietal bijdragen (Het Zionisme, 21/7-28/7 en 4/8/1900).

Allereerst het betoog van de gedesillusioneerde, die toch eenmaal door dit ideaal was gegrepen.

‘In een niet meer gewenscht oogenblik is ook mij de gedachte aan wording van een joodschen staat in de begeerige ziel gelaaid, ik sloot mij aan, zette mij tot den arbeid en drong naar voren. Want behalve de schoonheid die is in de verschijning van opstandige menschen zag ik diep in mij den wrok om het mooie materiaal dat in Oost-Europa en Algiers vertrapt werd, en daar ik de men-schenscherven van hen die zich waanden uitverkorenen te zijn, niet verspreid zien wilde tot loonslaven in de voorsteden van Manchester en gezakt tot een klasse dieper dan het proletariaat, ook wijl ik zelf als groeiend sociaal-democraat voelde dat de nieuwe wereldbeschouwing voor hen nog niet de goede boodschap kon zijn in hun leven dat maatschappelijk verwoest lag en godsdienstig vastgemeerd aan 613 geboden en verboden, om dit alles dacht ik het plichtelijk en oorbaar hen terug te schenken aan de aarde en te helpen verwezenlijken het gebed: ‘Toekomend jaar in ZionV

Zoeken wij naar acute conflictstof, zoals de dichter die moet hebben ervaren, dan treft ons Van Collems reactie op de redevoering van Max Nordau in 1899. Deze internationale voorman had gemeend de Nederlandse joden gerust te moeten stellen door hun te verzekeren (met beslistheid nog wel!) ‘dat het Zionisme bij U slechts de steun komt vragen voor lieden zonder oord.’ Van Collem werd daardoor geïrriteerd, omdat het hem confronteerde met een verwerpelijke, filantropische inslag, die het grote ideaal bezoedelde. Het slot formuleert dan de kortsluiting, en deze wederom in hooggestemde ontboezemingen.

‘Zeg dan, de droom was mooi waarin wij het land der oude stammen zagen in opgaanden bloei.

46