Waar wij ballingen zijn

Deze aangrijpende, roerende geschiedenis van Rabbi Abarbanel en den groot-inquisiteur was uit het oogpunt van dramatique eene heerlijke keuze. We hopen, dat de heer Van Collem er toe moge besluiten, om door middel van de pers zijnen geloofsgenooten te doen kennis maken met dit kunstwerk, op zoo voortreffelijke wijze door hem in Nederlandsch kleed gestoken.

Na de pauze gaf de heer Van Collem twee pedante stukjes fijn-gevoelde lyrische poëzie van een onbekende: ‘Een sterfbed’ en ‘Hersteld’, die bijzonder boeiden.

De heer Van Collem, die, naar we vernamen, dezen avond voor de eerste maal in het openbaar optrad, toonde te zijn een spreker van litterairen smaak, die aan beschaafde taal en vormen een groote soberheid in gebaren paart.’

Zal hij zelf niet de onbekende zijn geweest, die onopgemerkt afzetgebied wilde zoeken voor sentimentele versjes? Hij, van wie J. F. Ankersmit in De Socialistische Gids van december 1933 schrijft, dat ‘het hem in zijn jonge jaren een oneindige inspanning heeft gekost om het dichter-handwerk te leeren, dat hij behoefde om wat er dichterlijks in hem leefde, te kunnen uiten. Hij heeft er zich met de borst op toegelegd en schaamde zich niet om bij een vaardige in de leer te gaan, zooals in de eeuwen, toen kunstschilders nog handwerkers waren, zij jaren lang bij een ervarene in de leer gingen en de verven leerden wrijven, de paneeltjes plamuren, voordat zij de penseelen leerden hanteeren.’

Een gang van zaken, die Henriëtte Roland Holst, een van Van Collems gildemeesters, mij in 1948 persoonlijk bevestigde. Het was het mystieke woord, dat een man verontrustte, die zijn weg helemaal zelf moest zoeken. Het woord, dat toen reeds hem deed duizelen. Zoals een manuscript (collectie Ned. Letterkundig Museum en Documentatiecentrum) aantoont. ‘Het woord. Het in uwe ziel ten troon zittende dat de vertellingen hoort uwer wentelende ervaring. ..’

42