Waar wij ballingen zijn

Het is zijn tweede bijdrage, die ons de vroege, joodse Van Collem duidelijk voor ogen plaatst.

‘Waar is de hoog in deze tijden staande persoonlijkheid, de kenner van Bijbel en Talmud, de man die een klare verklinkende stem heeft opgezet en de heen-gespoedde aandacht opriep en dwong tot luisteren naar groote oude kunst van Joden.

Het Anti-Semitisme - Broodnijd, waarvan eenige moreel vergroeide rad-draaiers het vlugwiel bedienen, ’t Socialisme - welbespraakte, eerlijke uiting van den geld-haat - let op het verschil van beider oorsprong - en de nieuwere Litteratuur. - Deze 3 hebben als zoovele uitingen van ‘De Begeerte’ ons wakker gemaakt.

Waar zijn wij, vragen we thans als het geschaakte meisje in het derde bedrijf.

Juist, waar zijn we en Wie?

Niet Een, ik herhaal, van de te tellen kenners om Joodsch weten en onderzoek, heeft ons ’t besef geschonken dat het oplossen dezer vragen een niet uit te stellen plicht is.

Ja, gij en ik we hebben het Jodendom lief - Z’n hoegrootheid kennen we niet, daarvan vermoeden we slechts iets. Maar hebben wij ook het Jood-zijn lief? Wel, ik zou van neen meenen want zooras daar de onzen niet meer verguizd worden, ‘als er niets te doen is’ zakt onze belangstelling van onverschilligheid naar tegenzin en daar zijn in kalme tijden geen feller Joden-haters dan Joden.’

De oorzaken van dit verschijnsel analyserend, komt Van Collem tot een joodse plaatsbepaling tegenover Multatuli, ‘de naam, die in de tel-jaren, waarvan hier gesproken wordt, bezit nam van de denk-allures in Jong-Israël’. Van Collem, die in de man van Lebak de vernietiger der conventie bewondert, critiseert nochtans het negatieve van diens beeldenstorm en besluit:

‘Geducht Beeldstormer, die uit den tempel van Uw Binnen alles weggeslagen had wat de mensch tot heden zeer begeerd had te aanbidden, plaatste hij u in de holle ruimte van ‘het niets, kring

40