Waar wij ballingen zijn

Kent gy dat land? daarheen, daarheen,

O Leidsman mijner vaadren! voer mijn schreên!

Hij was terug. Doch nu eerst op de juiste plaats. Het spookschip had zijn richting hervonden. Zo werd Isaac da Costa, de kampioen van het Nederlandse neo-calvinistische Réveil tot een voorloper van het zionisme. Om vele redenen bleef hij als zodanig onbekend. Zijn woorden en getallen waren te onduidelijk om als realiteiten te worden begrepen. Zij bleven verdacht bovendien door de christelijke slotakkoorden en werden daarom door joden niet aangehoord. Het christelijk publiek, waartoe hij zich wel moest richten, bleek eerst recht een ongeschikt afzetgebied voor de innerlijke stem van een joods profeet.

‘Wie Uwer herinnert zich niet’ - aldus de gedoopte joodse zendeling Schwartz in zijn Ter Nagedachtenis - ‘hoe dikwerf hij ook te dezer plaatse uitgeroepen heeft: Ik wenschte wel een Christen uit de volken te zijn, om dan zonder eenigen schijn zelfs van vooringenomenheid of nationalen trots, van ganscher harte over Israëls heerlijke toekomst en groote betekenis voor het rijk van Koning Jezus vrijelijk te kunnen spreken! Tijdig en ontijdig, (althans in sommiger schatting) heeft hij dan ook Israëls verwachting te berde gebracht, en wel omdat die hope voor hem niet een bijkomstig iets, een zijtak was, maar de gevel van het hoogheilig zamenstel der waarheden Gods, waarin zijne ziel dagelijks voedsel zocht en vond. Al de gebeurtenissen van het rijke verleden, al de vernederingen van het thans verstrooide en vertrapte Israël, ja al de woelingen en worstelingen der Oostersche en Westersche natiën, losten zich bij hem op in de zekere verwachting van het nieuwe, dat de Heer ook op deze aarde zoude scheppen, terwijl zijne ziel reikhalsde naar de wederkomst des Heeren, en de grondtoon van alle zijne gebeden was: ‘Kom Heere, ja, kom haastelijk.’

28