Waar wij ballingen zijn

In zijn eschatologische geschiedbeschouwing treedt de decade op. ‘Een tijdperk van io jaren,’ ‘tien constitutiën versleten’, ‘tien jaren uitstel nog’. Ook in veelvouden, zoals boven reeds bleek. Vooral het getal 50, dat als helft van de eeuw speciaal wordt aangevoeld. ‘Vijftig jaren had de Eeuw nog niet geteld’.

Achter dit alles gaat een stuk mystiek schuil, waarvan de bestudering ons ongekende aspecten van Da Costa zal blootleggen en die ons inzicht in de halve-eeuw-eschatologie zal vergroten.

In getallen leefde de Portugese jongen, die in zijn vroege jeugd nog zo vaak had gehoord dat 18 = leven, 19 = feest, 52 = zoon. Was hij in 1850 niet juist weer de ‘zoon’ (‘ben’ = 52) van zijn volk? Machtig spel van symbolen. De onvolkomenheid van een geschokt leven effende zich aldus de weg naar een wijsgerige voltooiing in cijfers. Hij, de non-conformist, de bohémien, de onpraktische, onzakelijke jodenjongen mocht dan een leven lang slecht hebben geteld, heilige getallen, in een hogere orde ‘geldig’, baanden hem een toekomst in de hemel. Was de rechte lijn in zijn maatschappelijke martelgang moeilijk te onderkennen, hem was de veilige vaart van een magische cirkel.

VII

Veilige vaart van een cirkel. Van welk punt uit begon de draaiing? Hetzelfde punt waarheen de draaiing zich richtte! ‘Fern im Osten wird es helle.’ Zijn Heimwee (op Goethe geïnspireerd) formuleerde het:

Kent gy het land, waar hoog de ceder wies?

Een adem Gods door ’t moerbeiboomdal blies?

Van ’t eêlste bloed de bruine druiftros zwol?

De olijftak glom, van malsche koornen vol?