Waar wij ballingen zijn

‘Het kind wordt gevormd door hen beiden, en daarin wordt hun lichaam één ’

De eenheid der dualiteit of het streven der polariteiten om in een derde op te gaan, manifesteert zich bij uitstek in de Godheid. De toch al katholiserende Romantici zagen in de drieëenheid het grote mysterie. ‘Fides catholica haec est, ut unum deum in trinitate et trinitatem in unitate veneremur.’ De triniteit was de norm voor de natuurlijke verhoudingen en denksystemen - het punt, waarin alle wetenschap en geloof tezamen kwamen. Ook Bilderdijk heeft er een studie aan gewijd. Dergelijke gedachtengangen ontmoeten wij in de Kabbala en wel in het boek Jetsira, dat zijn getallenmystiek ontleent aan pythagoreïsche grondbeginselen. Het gezichtspunt, dat dit boek beheerst, is de veronderstelling, dat de woorden en de daarmee bedoelde dingen identiek zijn. Hieruit vloeit voort, dat de 22 letters van het hebreeuwse alfabet niet alleen de elementen van de taal uitmaken, doch ook die der dingen. Naast deze letters - eigenlijk daarboven - staan de io getallen, als een gesloten dekade, die - gelijk de letters als elementaire symbolen de gevormde krachten van het worden aangeven - bestemd zijn tot uitbeelding van het hogere zijn. De hoogste eenheid, waarbij ieder getal ophoudt, is God.

Ook in zulke gedachtengangen, die gedurende de romantiek populaire debat-themata moeten geweest zijn (in Nederland denken wij daarbij aan Bilderdijk) overheerst de polariteit.

Zin en tegenzin - en daartussen het indifferentiepunt, dat beiden verenigt. Om deze drie punten ‘draaien’ de verschijnselen, al naar gelang de letters, die toch de dingen vormen, zich groeperen en hergroeperen. Alles in één onophoudelijke kringvormige beweging. Een bont spel van 32 grondbeginselen (10 getallen en 22 letters) begint, waarin de merkwaardigste combinaties mogelijk blijken. Van de getallen beheerst vooral 3 het zichtbare zijn, dat ‘in wereld of ruimte’ (1), ‘in jaar of tijd’ (2), ‘in ziel of geest’ (3) uiteenvalt.

Isaac da Costa werd door dit soort speculaties sedert zijn jeugd beheerst. Zij obsederen hem in die mate, dat Willem van Hogen-

²4